عصر اعتبار- بازدید از معدن طلا میتواند برای همه جالب و هیجانانگیز باشد و به سوالهایی که در خصوص شیوه تولید این فلز گرانبها در ذهنها ایجاد میشود، پاسخ دهد. سوالاتی مثل اینکه چگونه این فلز زرد از معدن، استخراج و به شکل طلاهای موجود در بازار درمیآید؟
به گزارش پایگاه خبری «عصر اعتبار» به نقل از تعادل، پاسخ به این سوالات، حتی مسافت طولانی و سختی راه را میتواند در حاشیه قرار دهد. در این راستا این روزنامه بازدیدی از خط تولید طلا در آذربایجان غربی داشت اما در لحظه ورود، صدای اعتراضهای پیرمرد روستایی، ماموران حراست را جلوی در کارخانه جمع کرده بود که این مساله شروع خوبی برای یک بازدید نبود. از حرف و حدیثهای اطرافیان چنین برداشت میشد که پیرمرد معترض، خواهان استخدام در معدن طلاست، اما با توجه به اینکه سه پسر او در این معدن استخدام بودند، امکان استخدام او وجود نداشت. البته با توجه به شرایط سخت کار در معدن، به نظر میرسید سن و سال او نیز چندان برای این کار مناسب نیست. اعتراضهای پیرمرد روستایی، موضوع شلاق کارگران را که دو ماه پیش اتفاق افتاد، تداعی میکرد و این موضوع را نیز یادآور میشد که حقوق معدنکاران نسبت به کار آنها، چندان مناسب نیست و در اغلب معادن این کارگران ثبات شغلی ندارند.
بازدید از یکی از کارخانههای بزرگ مقیاس جهان یعنی زرشوران شروع خوبی نداشت. مشابه این اتفاق، در زمان افتتاح این کارخانه توسط اسحاق جهانگیری، معاون اول رییسجمهور نیز رخ داده بود و در آن زمان روستاییان اطراف منطقه زرشوران به نشانه اعتراض جلو در کارخانه تجمع کرده بودند و در اعتراض خود، خواستار خریداری زمینهای کشاورزی توسط دولت و استخدام در کارخانه طلا بودند؛ چرا که به گفته روستاییان، با توجه وجود ماده آرسنیک در آبهای محدوده فرآوری، کسی دیگر محصولات آنها را خریداری نمیکند و دولت باید در این زمینه فکری به حال آنها کند. البته به گفته مدیرعامل این کارخانه، تمهیدات زیست محیطی در این زمینه انجام شده و این کارخانه سعی کرده است افراد بومی را استخدام کند.
استخراج طلا
طلا خاک تیرهیی است که پس از فرآیندی سخت تبدیل به فلزی گرانبها میشود. فرآیند تبدیل شدن این خاک تیره چندان طولانی است که از 6 میلیون تن خاکی که برداشت میشود، 5 میلیون تن آن مواد باطله است. در این فرآیند یک میلیون تن مواد معدنی همراه با طلا برداشت و وارد مراحل استخراجی میشود. کارخانه زرشوران به عنوان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان طلا در ایران از روش ابداعی بومی استفاده میکند. این کارخانه با استفاده از روش شیمیایی به فرآوری طلا میپردازد. این روش در حالی در این کارخانه استفاده میشود که روش (پی.آ. ایکس) در زمان تحریم غیر ممکن بوده اما این روش ابداعی طراحان ایرانی هزینه کمتری را صرف میکند؛ هرچند به لحاظ زیست محیطی نمیتوان گفت چقدر مطمئن است...
اتاق طلا
با این حال کانیهای جدا شده پس از مراحلی تبدیل به پشم فولادی میشوند (همان سیم ظرفشویی داخل منازل است). در نهایت این پشم فولادی اسیدشویی میشود و طلا از آن جدا شده و ذوب میشود که در این مرحله یکی قبل از مرحله نهایی، کیکی از خاک طلا درست میشود. شاید بهترین جای یک بازدید رسیدن به اتاق طلا باشد؛ چرا که مواد معدنی استخراج شده از خاک تیره، پس از طی فرآیندی به اتاق طلا میرسد.
پس از این مرحله کیک خاکی به اتاق طلا میرود و در کورههای مشخصی ذوب شده و بعد طلای مذاب شده در قالبهای ریخته میشود و شکل شمش را به خود میگیرد. چرا که در این مرحله، طلا بهشدت دچار افت دما شده و فرم قالب را به خود میگیرد. البته استاندارد شمشهای طلا باید با عیار 999.9 باشد که در حال حاضر شمشهای تولید شده در این کارخانه با استاندارد 999.5 تولید میشود که باید به استاندارد 999.9 برسد.
نگهداری باطلهها
پس از دیدن اتاق طلا شاید دیگر از جذابیتهای بازدید کم شده باشد اما موضوع جالبتر این بازدید، نگهداری از باطلههاست؛ چرا که پس از مرحله طلاگیری از خاک، مواد باقیمانده از آن باطله نامیده میشود. براساس گفتههای کارشناسان کارخانه طلای زرشوران، این باطلهها شاید امروز کارکردی نداشته باشد اما در مرور زمان، میتوان بررسی و آزمایشهای تحقیقاتی روی آنها انجام داد. چون در هنگام استخراج طلا از خاک مواد شیمیایی بسیاری در آن بهکار برده میشود، باید مراقب بود این مواد شیمیایی وارد آبهای زیرزمینی و طبیعت نشود. البته این موضوع چندان قابل درک نیست که چگونه میتوان در سالهای مختلف استخراج این حجم عظیم از باطله را نگهداری کرد؟
پایش آنلاین
بنابراین برای این نگهداری باطلهها قوانینی وجود دارد که باید آبهای منطقه پایش شود تا مواد شیمیایی وارد آن نشود. البته این مرحله دیگر از دستگاههای بومی استفاده نمیشود و با دستگاهی که از نروژ وارد شده است، آب تا عمق معینی پایش میشود تا وارد آبهای زیرزمینی نشود و آلودگی ایجاد نکند. اصطلاح این مرحله پایش آنلاین است و میزان سیانوری که در آبها وجود دارد بررسی میشود و این اطمینان خاطر را میدهد که آلودگی وارد طبیعت نشده است. البته لازم است این نکته یادآوری شود که دستگاهی که امکان ارزیابی الودگی را میدهد از آثار لغو تحریمهاست. چرا که پیش از لغو تحریمها با توجه به بمبگذاریهایی که در نروژ اتفاق افتاده بود امکان ورود این دستگاه به ایران وجود نداشت.
در هر صورت علاوه بر این، وزارت بهداشت و سازمان محیط زیست در دورههای سه ماهه بازرسانی را به این کارخانه میفرستند تا تمام خاک، محیط و آبهار ا آزمایش کنند و سیگنالهای خطر را گزارش دهند. البته گفته میشود با این روش دیگر طبیعت از برداشت طلا با روش شیمیایی آزردهخاطر نخواهد شد.
تمهیدات زیست محیطی
از جمله اقدامات زیست محیطی برای جلوگیری از ورود آرسنیک به آبهای محدوده فرآوری، افزودن مواد شیمیایی و تبدیل آن به آرسنیک بیضرر است. البته یکی دیگر از اقدامات این کارخانه، احداث محلهایی برای انباشت باطله است که در برای این کار، خاک رس محدود در 3 لایه فشرده شده تا آب به درون آن نفوذ نکند. برای اطمینان بیشتر نیز روی آن یک لایهیی از عایق نفوذناپذیر نصب شده تا آلودگی نشت نکند. آبهای انباشته شده از فرآوری نیز با استفاده از سیستم فیلتراسیون، از باطله جدا شده و برای مصرف به سیستم باز میگردد. سیستم پایش آنلاین که از آن یاد کردیم یکی دیگر از روشهای تمهیدات زیست محیطی است و برای این امر، تعدادی چاههای نمونهبرداری حفر شده است و آبها درآن انباشته میشود در این چاهها به صورت آنلاین نمونهبرداری شده و آلودگی به صورت آنلاین نشان داده میشود. در واقع این چاهها میزان درصد سیانور را هشدار میدهد تا نسبت به رفع مشکل آن اقدام شود.
اشتغال بومیها
سرمایهگذاری در خصوص این طرح انجام شده باعث اشتغال بیش از 675 نفر در مجموعه معدن وصنعت شده که حدود 51درصد شاغلان اهل تکاب، میاندوآب و شاهیندژ هستند. 40 درصد شاغلان اهل روستاهای اطراف که از این 40 درصد حدود 70-80درصد آنها از اهالی زرشوران هستند. از شهرهای مختلف فقط 9درصد در این مجتمع اشتغال دارند، براساس این آمار90درصد شاغلان بومی هستند و سطح تحصیلات که افراد شاغل در بخش کارفرما، پیمانکار و مشاوران دارند به این صورت است که 5درصد کارشناسی ارشد، 27درصد کارشناسی، 6درصد کاردانی، 14درصد دیپلم و 48درصد زیر دیپلم که شاغلان زیر دیپلم اکثرا متعلق به روستاهای اطراف هستند و افراد کارشناس شاغل در مجتمع غالبا از شهرهای اطراف هستند و چندین نفر دانشجوی دکتری نیز در این مجتمع اشتغال دارند و غالب این افراد از نخبگان دانشگاهی هستند و در دانشگاهای معتبر تهران، مدرس و خواجه نصیر تحصیل کردهاند و از سطح علمی بالایی برخوردار هستند شرکت گسترش معادن وصنایع معدنی طلای زرشوران دارای دو بخش معدن و صنعت است در بخش معدن در حال حاضر پیمانکاری فعالیت میکند که برنامه این پیمانکاری برای 10 هزارمترمکعب استخراج ماده معدنی و باطله است و این معدن از معادن بزرگ و در سطح کلاس جهانی است از معادن پلیمتال و در بحث هیدرو ترمالی تشکیل شده است و طبق آخرین اکتشافات که به تایید شورای عالی معادن رسیده است معدن دارای ذخیره 5/27 میلیون تن کانسنگ طلا وعیار متوسطppm 4 است و عیار نقره ppm2 و جیوه ppm45 است. عناصر آرسنیک و آنتیموان حدود 8-7درصد ماده معدنی را تشکیل میدهند با توجه به مطالعات میکروسکوپی انجام شده ذخایر امید بخشی در این مجتمع وجود دارد در سال گذشته 10هزار متر حفاری جهت تکمیل اطلاعات و اکتشافات تفصیلی معدنی صورت گرفته و در حال حاضر مطالعات کانیشناسی انجام میشود و معدن زرشوران اسناد مناقصه 30 هزارمتر اکتشافات حفاری را آماده کرده است و با حضور کارشناسان بومی و خارجی فضایی ایجاد میشود که این ارتباط را با کشورهای دیگر نیز داشته باشد و مجتمع زرشوران موفق به اجرایی شدن 103درصد برنامهها در سال 94 شده است. در 4 ماهه اول سال95 نسبت به 4 ماهه مشابه سال94 حدود5/1 درصد رشد داشته است در بخش معدن درسال94 از برنامه 30هزار تن بالغ بر 309 هزار تن استخراج ماده معدنی صورت گرفته یعنی اینکه 103درصد برنامهها در سال94 اجرایی شده است.
ظرفیت تولید
در حال حاضر ظرفیت کارخانه 2هزار تن در روز طراحی شده اما با توجه به اینکه خاک ورودی از عیار متوسط PPM4 فعلا پایینتر است برنامه تولید سال جاری 600 کیلو طلاست. در سال 94 حدود 134 کیلو طلا به ارزش 153 میلیارد ریال و در سال95 حدود142کیلو طلا با ارزش حدود 197 میلیارد ریال که 9 مرحله عرضه در بورس داشته است. این عرضه باعث رشد 30 درصدی در بورس شد. فاز دیگری از این مجتمع در دست اجراست و آن بخش تولید سنگ تزیینی تراورتن است که کارهای اکتشافی آن در حال انجام شدن است. اگر توافق کمیته سرمایهگذاری صورت گیرد برای احداث کارخانه تولید سنگ تزیینی تراورتن اقدام خواهد.