به گزارش پایگاه خبری «عصر اعتبار»

پیاده سازی بانکداری اسلامی چگونه می تواند بسترساز اقتصاد مقاومتی باشد و نقش بانک ها در این خصوص چیست؟

از جمله کارکردهای بانک ها در اقتصاد، سرمایه گذاری در بخش های گوناگون،حمایت مالی ازصنایع برای افزایش تولید،کمک به افزایش نرخ رشد اقتصادی با اجرای سیاست های انقباضی و انبساطی توسط دولت ها و کنترل تورم در اقتصاد است. بسیاری از این نکات که عرض کردم در اقتصاد متعارف هم وجود دارد، اما اقتصاد اسلامی کارکردهای ویژه و خاصی دارد. یکی از آن کارکردها ایجاد محیط کسب و کار حلال است که با اقتصاد واقعی و رونق اشتغال بصورت کاملاً واقعی و مبتنی بر موازین شرع محقق
می شود. توجه به توزیع عادلانه درآمد و ثروت در جامعه و ایجاد رفاه اجتماعی، از دستاوردهای دیگر آن است. یکی از کارکردهای برجسته اقتصاد اسلامی کمک به شکل گیری و حاکمیت اسلام است. تحکیم ارزش های معنوی، اخلاقی و تحکیم عدالت اجتماعی، عدم وابستگی به کشورها و خودکفایی اقتصادی از کارکردهای بارز اقتصاد اسلامی است.

حال اگر قرار باشد در کشوراسلامی، با این ملاحظات، توانمندی های اقتصادی ایجاد شود و حاکمیت سیاسی شکل بگیرد وایجاد اقتدار سیاسی کند، براساس دیدگاه  مقام معظم رهبری((مدظله العالی)) اقتصاد مقاومتی است که می تواند کشور را از هر حیث با این ملاحظات مقاوم کند. آمار و اطلاعات نشان می دهد که در کشور جمهوری اسلامی ایران حدود 65 تا 68 درصد اقتصاد مبتنی بر بازار پول است. در یک جمله می توان گفت اقتصاد کشور، اقتصاد پول محور است و بستراین اقتصاد پول محور ، بانک است.در چنین حالتی صرفاً بانکداری اسلامی می تواند این امر را محقق کند، زیرا یکی از مهم ترین ویژگی های بانکداری اسلامی تحقق اقتصاد واقعی است. مقام معظم رهبری در ابلاغ سیاست های کلی 24 گانه اقتصاد مقاومتی فرمودند: از ظرفیت همه مردم استفاده شود.نظام بانکداری اسلامی می تواندبارویکردعدالت محوری نظام وتوزیع عادلانه منابع و انجام واقعی معاملات و عقود اسلامی این ظرفیت را ایجاد کند، تا همه مشارکت فعال داشته باشند.

از ویژگیهای بانکداری اسلامی، پذیرش ریسک و توزیع عادلانه سود مبتنی بر مشارکتهای واقعی است. این رویکردها به ما کمک می کند که مشارکت ها شکل گرفته و اقتصاد مقاومتی در کشور معنا شود. بنابراین اگر بانک ها در اتخاذرویکردها ،هم راستا با سیاست های کلان اقتصاد مقاومتی حتی به اندازه ظرفیت خودشان عمل کنند، به درستی قطعات پازل بزرگ اقتصاد مقاومتی شکل می گیرد،و در چنین شرایطی است که بانک ها، بستر ساز تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی خواهند بود.

بانک مهر اقتصاد در این حوزه اقدامات برجسته ای را انجام داده است.یکی از کلید واژه های اقتصاد مقاومتی حمایت از تولید است. ما امروز در جهت ترویج استفاده از تولیدات و لوازم خانگی تولید داخل ، یک الگوی عملی مناسبی را طراحی و عملیاتی نموده ایم بطوری که هزینه تولید کالا را برای تولید کننده کاهش داده و مردم را تشویق و ترغیب کرده ایم تا با اخذ کارت اعتباری و تسهیلات ، کالاهای تولید داخل را خریداری و مصرف کنند.  جریان سازی برای اصلاح الگوی مصرف، از ویژگی های اقتصاد مقاومتی است که از این طریق انجام می پذیرد. بدیهی است در اینصورت به جای اینکه منابع بانک در دست یک عده محدودی باشد و ثروت مختص افراد خاصی در سطح جامعه شود، در اختیار آحاد مردم قرار گرفته و توزیع عادلانه منابع هم شکل می گیرد، و قدرت مالی آنان را افزایش می دهد که این از ویژگی های اقتصاد مقاومتی است.

ما در مرحله نخست باید به دنبال اجرای قانون عملیات بانکی بدون ربا باشیم و در صورت موفقیت، به بانکداری اسلامی دست یابیم. در حال حاضر بنا بر اذعان بسیاری از کارشناسان حوزه بانکی،

ما با بانکداری اسلامی فاصله بسیاری داریم. با عنایت به این فاصله چطور می توانیم اقتصاد مقاومتی را که بحث امروز جامعه است اجرا کنیم؟

با همین بستر فعلی قانون عملیات بانکی بدون ربا، می توان بسیاری از شاخص های مورد نظر بانکداری اسلامی را عملی کرد.

ما در بانک مهر اقتصاد یک تجربه مدون و قابل ارایه 14 ساله برای اجرای ابعاد قانون عملیات بانکی بدون ربا داریم و معتقدیم با ظرفیت هایی که در این زمینه ایجاد نموده ایم می توان در تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی نقش اساسی ایفا کرد. اگر سیستم بانکی کشور درسیاستگذاری ها و طرح ریزی ها و توزیع منابع خود با اعتقاد و هم راستا با اهداف سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی حرکت کند، نظارت و کنترل سیستمی داشته باشد، می تواند بسترساز اقتصاد مقاومتی باشد.

بانک مهر اقتصاد، بانکداری اسلامی را به عنوان هدف کلان در برنامه های خود در نظر گرفته و به نظر می رسد مهم ترین هدف این بانک تحقق بانکداری اسلامی در این مجموعه است. تاکنون چه اقداماتی برای محقق شدن بانکداری اسلامی در این بانک انجام گرفته و پیش بینی شما برای تحقق کامل این امر در بانک مهر اقتصاد چیست؟

همانطور که در مقدمه سوال قبلی عرض کردم اولین و مهم ترین راهبرد بانک مهر اقتصاد، استقرار و توسعه بانکداری اسلامی است. برای این مهم حدودا  طی 14 سال گذشته کارهای اصولی انجام گرفته تا قانون عملیات بانکی بدون ربا اجرایی شود. اولین گام، طراحی مدل عملی استقرار بانکداری اسلامی بوده که با خلاقیت ونوآوری طراحی شده و حدود 6 سال این مدل در حال اجراست. ما این مدل و موفقیت های آنرا به صورت رسمی به مدیران بانکی کشور ارائه کردیم و معتقدیم این مدل می تواند نظام بانکی کشور را در جهت اجرایی شدن قانون عملیات بانکی بدون ربا رهنمون شود. برای اجرایی شدن این مدل برنامه های جامع و بلندمدت تدوین شده و پیش بینی ما این بوده که ظرف  حداقل 5 سال آنرا در بانک اجرایی کنیم و به دلیل ملاحظات و پیچیدگی هایی که سیستم بانکی کشور دارد، با کمی تاخیر حداکثر تا پایان سال 1395 این مدل را کاملا عملیاتی می کنیم، ان شا الله

-       اما جا دارد با رویکرد ترویجی و فرهنگ سازی، به برخی از اقدامات بزرگ بانک ، همراستا با مدل مزبوراشاره کنم:

1-        ایجاد ساختار بانکداری اسلامی برای اولین بار در نظام بانکی کشور و استقرار کمیسیون عالی پیاده سازی بانکداری اسلامی.

2-        تدوین سند جامع آموزش بانکداری اسلامی و ارائه آموزش بمیزان399.000نفر ساعت به مدیران و کارکنان بانک.

3-        برگزاری همایش های تخصصی و کاربردی با مسولین نمایندگی ولی فقیه در سپاه استان ها برای آسیب شناسی عملیات اجرای قانون و اتخاذ راهکارها.

4-        راه اندازی مرکز پاسخ گویی به سئوالات شرعی کارکنان و مشتریان در حوزه بانکداری اسلامی.

5-        اخذ تاییدیه شرعی تمامی قراردادهای بانکی از دفتر تایید شرعی حوزه نمایندگی ولی فقیه و راه اندازی کمیته مهندسی شرعی قراردادهای بانکی

6-        تدوین و چاپ انواع کتاب بویژه کتاب عقود اسلامی بانکی با تاکید بر نکات کاربردی نحوه اجرای آن در بانک مهر.

7-        برگزاری بیش از 145 نمایشگاه الزامات پیاده سازی بانکداری اسلامی بصورت فیزیکی و مجازی در وزارتخانه ها، سازمان ها و مصلاهای سراسر کشور و...

8-        تدوین و اجرای طرح ستاد ویژه هفته بانکداری اسلامی در شهریور ماه هر سال.(از سال 91 تاکنون)

یکی از اقداماتی که باید در راستای قانون عملیات بانکی بدون ربا انجام شود، پرداخت ما به التفاوت سود علی الحساب و سود قطعی به سپرده گذاران است، طی چند سال اخیر بانک مهر اقتصاد چه اقدامی در این زمینه انجام داده است؟ توضیح دهید.

یکی از وظایف بانک های کشور این است که بعد از برگزاری مجامع،که وضعیت سودآوری بانک ها مشخص می شود، براساس الزامات بانک مرکزی باید حقوق سپرده گذاران و سهامداران را توزیع کنند. حقوق سپرده گذاران این است که در بخش سپرده های وکالتی که سپرده های سرمایه گذاری را شامل می شود، بانک ها چه میزان سود علی الحساب به سپرده گذاران پرداخت کردند و آیا حقوق دیگری دارند یا خیر؟

ما در بانک، براساس عقد وکالت،یک میزان بازدهی از محل فعالیت های اقتصادی را پیش بینی و سود علی الحساب را بصورت ماهانه به مشتری پرداخت می کنیم. طبق موازین شرع مقدس و مقررات بانک مرکزی، در پایان دوره مالی باید بعد از بررسی ها اعلام کنیم که سود واقعی بانک چقدر بوده است. آیا برابر سود علی الحساب و یا کمتر از سود علی الحساب  و یا بیشتر از سودهای پرداختی بوده است ؟ اگر برابر نرخ سود علی الحساب شد بانک هیچ تکلیفی ندارد که سود بیشتری بپردازد. اگرسود واقعی کمتر باشد،سود مازادی که به مشتریان پرداخت کرده ایم عملاً از منافع بانک در حق مشتریان صلح می کنیم و حتی از حق الوکاله بانک می گذریم. فقط درحالت سوم اگر سود واقعی بیشتر از سود علی الحساب شد، آنجا یک تکلیف شرعی دارد که بایستی بعد از انجام دقیق محاسبات مالی،ما به التفاوت سود علی الحساب و سود قطعی را با کسر مبلغ حق الوکاله بانک،به حساب سپرده گذاران واریز کند. بانک مهر اقتصاد طی چند سال گذشته آنچه پیش بینی کرده بود نسبتاً محقق شد. ما پیش بینی می کردیم که تا پایان سال مالی چند درصد سود می کنیم و عملا سودی که تا پایان سال مالی محقق می شود را ماهانه به سپرده گذاران پرداخت کردیم.

فلذا در سال های 1392 و 1393براساس محاسباتی که انجام شد، سود علی الحساب پرداخت شده به سپرده گذاران، یا برابر با سود قطعی بود، و یا بیشتر از سود قطعی. و امروز سپرده گذاران عزیز بانک هیچ طلبی از این بابت ندارند. ضمنا همانطوری که قبلاً گفته شد طی دهه 1380 حدود 204 میلیارد تومان سود مازاد ( مابه التفاوت سود قطعی و سود علی الحساب پرداختی ) در میان حدود 8 میلیون و 870 هزار سپرده گذار توزیع شد.

درخصوص حمایت از آحاد مردم و تولیدکنندگان، بانک مهر اقتصاد چه اقداماتی کرده؟ و در این حوزه چه مبلغی تسهیلات پرداخت شده است؟

بانک مهر اقتصاد با دارا بودن 734 شعبه و باجه با شش هزار نفر کارمند در اقصی نقاط کشور برای انجام عملیات بانکی دو نوع رویکرد کلان را اتخاذ کرده است. رویکرد نخست ارایه خدمات مبتنی بر رویکرد کلان نظام در حوزه عدالت محوری است. رویکرد دوم حمایت از اقتصاد مقاومتی و تولید و شکوفا کردن اقتصاد ملی است. در رویکرد نخست بانک، بخش قابل توجهی از منابع خود را بصورت تسهیلات خرد، در اختیار همه مردم قرار می دهد که بتوانند در جهت مردمی کردن اقتصاد نقش داشته باشند. و تا امروز حجم تسهیلاتی که بانک در رویکرد خدماتی اختصاص داده، حدود 48 درصد و به میزان 900هزارمیلیارد ریال که همه ساله به طورمتوسط حدود 900 هزار نفر از این خدمات  بهره مند می گردند علاوه بر این با نگاه توسعه کسب و کار، تثبیت شغل جهت توانمند سازی و ایجاد شغل پایدار، تفاهم نامه سه جانبه ای فی مابین بنیاد تعاون بسیج، سازمان بسیج سازندگی و بانک مهر اقتصاد با حمایت ها و همراهی مدیر عامل محترم بنیاد تعاون بسیج و همکاران ایشان و مسئول محترم سازمان بسیج منعقد گردیده که به متقاضیان در شانزده عرصه بومی اقتصاد مقاومتی (پرورش آبزیان و احداث حوضچه های پرورش ماهی، ایجاد واحدهای تولید قارچ خوراکی، ایجاد واحدهای پرورش بوقلمون، ایجاد واحدهای پرورش سایر ماکیان (کبک، بلدرچین و ...)، پرورش شترمرغ، ایجاد واحدهای پرورش مرغ بومی، داربستی نمودن، اصلاح و احیاء باغات، کاشت گیاهان دارویی، تولید کود ورمی کمپوست، تولید علوفه های هیدروپونیک، ایجاد واحدهای پرورش زنبور عسل، ایجاد واحدهای گلخانه ای، ایجاد واحدهای زعفران، دام سنگین، پرورش شتر، کارگاه‌های صنایع دستی، و دوازده عرصه ایجاد قطب‌های صنایع تبدیلی و تکمیلی و صنایع دستی بومی تا سقف سیصد میلیون ریال به هر نفر ، تا کنون جمعا به تعداد 1.774.000نفر و مبلغ 40.535.771 میلیون ریال تسهیلات پرداخت شده است. جا دارد تقدیر و تشکر خود را از این عزیزان اعلام نمایم و از طرفی در بخش اقتصاد کلان حدود 52 درصد از منابع را نیز به صنعت خودرو، صنعت پتروشیمی، صنعت کالایی،صنایع زیرساختی مثل حوزه انرژی وحمل و نقل سوق دادیم و الحمدالله آثار خوبی به همراه داشته است. بطور مصداقی ما برای اصلاح الگوی مصرف و ایجاد فرهنگ مصرف کالاهای داخلی، به گروه انتخاب (که محصولات اسنوا را تولید می کند) برای سرمایه در گردش و توسعه کسب و کار و تولیداتشان تسهیلات گوناگون پرداخت کردیم، همزمان مدلی را با عنوان کارت اعتباری خرید کالای ایرانی طراحی نمودیم که به هر متقاضی در سقف 5و10 میلیون تومان اعتبار خرید محصولات این شرکت ها را اختصاص می دهیم. با این کار، ما عملاً حدود 4 درصد قیمت تمام شده تولید محصولات ایرانی را کاهش دادیم و علاوه بر این بحمدالله از سال گذشته که این طرح اجرایی شده، قریب 7 هزار نفر از مشتریان را تحت پوشش کارت اعتباری قرار دادیم. البته این فرصت برای همه مردم فراهم است که به شعب بانک مراجعه کنند و با تسهیلات کارت اعتباری خرید کالای ایرانی از مزایای این طرح  بهره مند شوند.  از اینرو امیدواریم توانسته باشیم در جهت حمایت از تولیدات داخلی و اقتصاد ملی سهم مان را ایفا کرده باشیم.

ما در آستانه هفته بانکداری اسلامی قرار داریم که فرصت مناسبی برای شبکه بانکی فراهم شده تا به این مقوله مهم بپردازند. بانک مهر اقتصاد به عنوان یک نهاد پولی برای این هفته چه برنامه هایی داشته است؟

یکی از وظایف نظام بانکی، حرکت هدفمند در جهت عملی شدن سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی است، از طرفی اجرای صحیح بانکداری اسلامی موجب بستر سازی اقتصاد مقاومتی می شود، از اینرو براساس مدل عملی استقرار بانکداری اسلامی که در بانک مهر اقتصاد طراحی گردیده، گام های اساسی در درون بانک برای ایجاد ساختار، سازمان، شورای فقهی، کمیته های فنی در جهت تبیین و آموزش مباحث بانکداری اسلامی، سیاستگذاری، برنامه ریزی ایجاد آرمان مشترک در بدنه کارکنان بانک برداشته شده است و طبق مدل مزبور چندین اقدام مختص بیرون بانک است و برای آگاهی مشتریان، آحاد مردم و مسئولین از مباحث بانکداری اسلامی، مستلزم ایجاد مرکز مشاوره فقهی مشتریان و برنامه جامع نهادینه کردن فرهنگ بانکداری اسلامی در سطح جامعه می باشد. از این جهت یکی از طرح های  ابتکاری و کاملاً خلاقانه بانک مهر اقتصاد این بوده که به مناسبت هفته بانکداری اسلامی و برای افزایش آگاهی آحاد مردم، مجموعه برنامه هایی را در قالب ستاد ویژه هفته بانکداری اسلامی،مثل هفته دفاع مقدس،طراحی و هر یک روز از روزهای هفته را نام گذاری کردیم و متناسب با هر یک از ایام، برای هر روز برنامه های خاصی را پیش بینی کرده ایم که عموماً جنبه ترویجی، آموزشی، اطلاع رسانی برای کارکنان، مشتریان و آحاد مردم دارد. امیدواریم که مدیران محترم نظام بانکی کشور هم با بهره گیری از تجربه خوب بانک مهر اقتصاد، اینگونه طرح های نوآورانه را درجهت تحقق اهداف مقدس نظام درسیستم پولی عملیاتی و توسعه دهند.اسامی روزهای هفته بانکداری اسلامی به این شرح است:

•          شنبه: بانکداری اسلامی ،فرهنگ بسیجی ومشتری مداری

•          یکشنبه: بانکداری اسلامی ،امانتداری و شفافیت مالی

•          دوشنبه: بانکداری اسلامی  و نظارت شرعی

•          سه شنبه: بانکداری اسلامی، اقتصاد مقاومتی و حمایت از صنایع کوچک

•          چهارشنبه:بانکداری اسلامی، اقدام و عمل

•          پنجشنبه: بانکداری اسلامی  ترویج فقه جعفری و آموزش عقود اسلامی

•          جمعه:بانکداری اسلامی، روحیه بسیجی  و نمازجمعه

بانک مهر اقتصاد علاوه بر تسهیلات عقود اسلامی به طور مشخص در حوزه قرض الحسنه چه میزان وام پرداخت کرده است؟

طبق ضوابط بانک مرکزی، بانک ها باید تا حدود 90 درصد ازمنابع قرض الحسنه را وام قرض الحسنه پرداخت نمایند، لذا هرچه که مردم منابع قرض الحسنه شان را بیشتر در اختیار بانک ها بگذارند، قدرت بانک ها برای پرداخت وام های قرض الحسنه بیشتر می شود. براساس این ضابطه، بانک مهر اقتصاد تا امروز موفق شده 100 درصد منابع قرص الحسنه را به سپرده گذاران و آحاد مشتریان نیازمند وام قرض الحسنه پرداخت نماید. این یکی از افتخارات بزرگ بانک مهر اقتصاد است که با رویکرد تقویت سنت زیبای قرض، حتی بالاتر از ضوابط بانک مرکزی وام قرض الحسنه پرداخت کند. ازاینرو به حمدالله تا امروز قریب به 63 هزار میلیارد ریال وام قرض الحسنه به سه میلیون و چهارصدو بیست هزار متقاضی پرداخت شده است. ضمنا بانک مهر اقتصاد توفیق داشت طی این مدت فعالیت خود حدود 900 هزار میلیارد ریال وام و تسهیلات را به 11 میلیون و 300 هزار نفر ازمشتریان پرداخت کند.

حرف آخر

اجرای بانکداری اسلامی علاوه بر دغدغه متدینین جامعه، نیازمند عزم و اراده همگانی مدیران ، کارکنان و لایه های گوناگون و مسئولین ارشد نظام بانکی، مسئولین اقتصادی کشور، دولتمردان، نمایندگان مجلس شورای اسلامی، دستگاه قضایی کشور، حوزه های علمیّه، مراکز فرهنگی، صدا و سیمای جمهوری اسلامی می باشد تا با رویکرد تبیینی و ترویجی، موجبات پیاده سازی بانکداری اسلامی در کشور فراهم آورند.        فلذا موضوع اجرای صحیح  بانکداری اسلامی فقط مختص نظام بانکی، مدیران و کارکنان بانکی نیست، بلکه همه مسئولیت دارند. بنابراین خواهش حقیراین است که همگان احساس تکلیف کنند تا بانکداری اسلامی با ابعاد وسیع آن در کشور عملیاتی شود زیرا معتقدیم بانکداری اسلامی موجب تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی، توسعه رزق حلال و رونق کسب و کار در کشور خواهد شدو حتما این اقدام راهبردی درکنار سایر وظایف مهم دیگربستر ظهور امام زمان (عج) را فراهم خواهد کرد. ان شا الله.

در خاتمه از حمایت های بی دریغ مقام محترم مدیریت عامل، اعضای محترم هیات مدیره بانک، معاونین محترم بانک ، روسای محترم امور شعب استانهای بانک و تمامی همکاران بانک که با تمام وجود به صحنه آمده و بانک مهر اقتصاد را برای اجرای موازین شرع مقدس کمک و همراهی نمودند تقدیر و تشکر می نمایم . اگر این همدلی و و وفاق نبود دستاورد های اینچنین حاصل نمی گردید.