به گزارش پایگاه خبری «عصر اعتبار» به نقل از ایبِنا، در ماه اوت سال 2015، بانک مرکزی هند (RBI) مجوز اصلی را برای 11 نهاد برای تأسیس بانک‌های پرداخت در هند را صادر کرد که یک فرمت منحصربه‌فرد از بانکداری است که در هر جای دیگری در جهان استفاده‌نشده بود. انتظار میرفت که این بانک‌ها به‌طور کامل مبتنی بر تکنولوژی مدرن با توجه به سیستم بانکی رسمی، جمعیت بی‌بضاعت زیادی را در هندپوشش دهند البته این هدف تاکنون محقق نشده است.

با وجود فعالیت بیش از 157 بانک در هند، تعداد زیادی از مردم این کشور از سیستم بانکی رسمی برخوردار نیستند. طبق سرشماری سال 2011، از 246.7 میلیون خانوار، تنها 144.8 میلیون نفر به خدمات بانکی دسترسی دارند. این مسئله به‌ویژه در مناطق روستایی هندوستان مشکل حادی است. زیرا هزینه‌های عملیاتی اداره شعبه بانک سنتی در مناطق روستایی بسیار زیاد است و به این دلیل که حجم کافی از وجوه توسط صاحبان حساب ذخیره نمی‌شود و پرداخت وام در این مناطق کم است. به این دلایل، بانک‌های کوچک و بانک‌های خارجی معمولاً علاقه‌مند به افتتاح شعبه‌ها در مناطق روستایی و حتی نیمه روستایی نیستند. این مشکل منجر به بهره‌گیری از اقدامات نوآورانه برای رسیدگی به این موضوع و ایجاد "بانک‌های پرداخت" در هند شد.

تکامل سیستم پرداخت و ساختار بانکداری هند

سیستم پرداخت در هند از اوایل دهه 1980 تغییر قابل‌توجهی داشته است. سیستم بانکی هند همواره در پیشبرد تکنولوژی مدرن و جدید پیشگام بوده است. بانک مرکزی هند (RBI) در اوایل سال 1988 تأسیسات خودگردانی کامپیوتری را در تمام مراکز اداری خود تصویب کرد. پس‌ازآن، نصب نرم‌افزار هسته‌ای بانکی در سال 2000 و معرفی بانکداری اینترنتی در سال 2001 صورت گرفت. در سال 2007، مجلس هند قانون سیستم پرداخت و توزیع را تصویب کرد. از زمان آغاز این قانون، دولت برای دستیابی توسعه اقتصادی با کمترین هزینه تلاش کرده است. ابتکاراتی که توسط دولت ایجاد شد شامل ایجاد یک زیرساخت امن برای گسترش و رشد پرداخت‌های دیجیتال، ایجاد موسسه پرداخت ملی هند (NPCI)1 در سال 2008، انتقال ملی صندوق‌های الکترونیکی (NEFT) در سال 2005، خدمات پرداخت‌های سریع (IMPS) در سال 2010 و ایجاد رابط پرداخت‌های متحد (UPI) در سال 2016، نمونه‌هایی از ابتکارات دولت در این زمینه هستند.

بانک مرکزی هند باهدف بازسازی سیستم بانکی هند، در ماه آگوست 2013 یک مقاله در مورد ساختار بانکداری در هندوستان - راه پیش رو را منتشر کرد. این مقاله بر اهمیت قدرت بخشیدن به بخش بانکی هند تأکید کرده بود تا نیازهای رو به رشد را تأمین و منجر به جهانی‌سازی اقتصاد و گسترش مشارکت مالی در این کشور شود. در این مقاله رویکردهای نوین در شبکه بانکی و دسترسی خانوارهای با درآمد پایین به سیستم بانکی رسمی موردتوجه قرارگرفته بود. پس از انتشار این مقاله، در سپتامبر 2013، رزرو بانک هند((RBI یک کمیته تخصصی تحت ریاست دکتر نچیکت مور تشکیل داد تا دیدگاه روشن و دقیق در مورد مشارکت و تقویت مالی در هند را علاوه بر چندین هدف دیگر فراهم کند. این کمیته گزارش خود را در ژانویه سال 2014 به بانک مرکزی هند ارسال کرد، که به‌شدت بر صدور مجوز پرداخت بانک‌ها برای ارائه خدمات مالی به بخش‌های محروم تأکید شده بود. بعدها در همان سال، در قانون بودجه که در 15 جولای 2014 ارائه‌شده، وزیر دارایی آرون Jaitley اعلام کرد که "پس از تغییر مناسب در ساختارهای این کشور برای اخذ مجوز از بانک جهانی، بانک مرکزی هند یک چارچوب برای صدور مجوز به بانک‌های کوچک و سایر بانک‌های متمایز ایجاد خواهد کرد. بانک‌های متمایز که شامل بانک‌های محلی، بانک‌های پرداخت و غیره می‌شود و باید خدمات بانکی موردنیاز برای تأمین نیازهای اعتباری کسب‌وکارهای کوچک، بخش غیررسمی، خانواده‌های کم‌درآمد، کشاورزان و نیروی کار مهاجر را تأمین کند.

تاکنون چهار بانک پرداختی در هند فعالیت خود را آغاز کرده‌اند. Airtel Payments Bank اولین بانکی بود که برای شروع عملیات تجاری خود در ماه نوامبر سال 2016 به‌صورت آزمایشی ابتدا در راجستان فعالیت خود را آغاز کرد و سپس در ژانویه 2017 در سراسر کشور گسترش یافت. Airtel Payments Bank دارای 250.000 فروشگاه خرده‌فروشی است که همچنین به‌عنوان نقاط بانکی عمل می‌کنند. فعالیت این بانک در ادامه فعالیت پست بانک پرداخت  هند (IPPB) بود که شعبه‌های آن در سال 1380 در رئیپور (چاتیتس گار) و رانچی (جارکند) تأسیس شد و تا ماه آوریل 2018 توانست 650 شعبه ایجاد کند و بانک پرداخت پست هند تنها واحد دولتی است که به برای آن مجوز بانک پرداخت صادرشده است .Fino Payments Bank، که در ماه ژوئیه 2017 فعالیت خود را آغاز کرد، این بانک ادعا می‌کند که 410 شعبه و بیش از 25.000 کاربر بانکی دارد. آخرین لیست در این لیست بانک Paymm Payments است. این عملیات با افتتاح اولین شعبه آن در هویدا، اوتار پرادش، در 28 نوامبر 2017 با هدف جذب 500 میلیون مشتری تا سال 2020 تشکیل شد.

یک بانک پرداختی از یک سیستم بانکی تلفن همراه متفاوت است. یک بانک پرداخت یک بانک کامل است که لزوماً نیازی به یک شعب فیزیکی ندارد. این بانک به‌طورکلی از موبایل به‌عنوان وسیله‌ی عملیاتی استفاده می‌کند. از سوی دیگر، یک سیستم بانکی تلفن همراه تنها یک برنامه مبتنی بر وب است که مشتری یک بانک سنتی را قادر به انجام فعالیت‌های بانکی می‌کند. این برنامه تلفن همراه یک بانک سنتی به‌عنوان یک‌نهاد مستقل مانند بانک پرداخت ‌کارنمی کند. برای برقراری ارتباط از طریق سیستم بانکی تلفن همراه، باید یک حساب کاربری در یک شعبه از یک بانک سنتی داشته باشید.

تفاوت بانک پرداخت با بانک‌های دیگر

بر اساس قوانین، این بانک‌ها تنها می‌توانند نسبت به افتتاح حساب‌جاری و پس‌انداز اقدام و مجوز ندارند سپرده‌های ثابت، مدت‌دار و یا تکراری را قبول کنند. همچنین سپرده‌گذاری برای هر فرد و کسب‌وکار در این بانک‌ها با محدودیت سقف 100 هزار روپیه مواجه است که در آینده با توجه به نوع کارکرد هر بانک قابل‌افزایش است. این بانک باید از ابتدا به‌طور کامل شبکه باشد. نمی‌تواند شرکت‌های تابعه را برای انجام فعالیت‌های غیر بانکی تشکیل دهد و این بانک مجاز به صدور کارت اعتباری و ارائه وام نیست.

خدماتی که این بانک‌ها می‌توانند ارائه دهند، شامل صدور کارت‌های بدهی و نقدی برای کاربران، افتتاح دو حساب‌جاری و پس‌انداز، خدمات انتقال وجه، پرداخت قبوض خدماتی و خرید شارژ تلفن همراه، انتقال صندوق‌های شخص ثالث، پرداخت سود 3.5 تا حداکثر 7 درصد به سپرده‌ها، ارائه خدمات در شبکه‌های اجتماعی و بانکداری تلفن همراه و همچنین دسترسی به صندوق‌های متقابل، محصولات بیمه، محصولات بازنشستگی، خدمات فارکس تحت شرایطی که توسط بانک مرکزی هند تعیین‌شده، است.

این ابتکار عمل بانک هند باهدف تعریف دوباره اقتصاد هند توسط ارائه یک دروازه پرداخت امن برای تمام معاملات انجام شد که با ارائه خدمات در تلفن‌های همراه و پرداخت هزینه معامله بسیار کم برای هر سرویس، ارائه خدمات بانکی به کارگران مهاجر و گروه‌های درآمد پایین‌تر را تسهیل می‌کند.

فرصت‌ها و منافع

بانک مرکزی هند از ابتدای تأسیس برای اولین بار است که مجوزهای متفاوتی برای فعالیت بانکی صادر کرده است. انتظار می‌رود این ابتکار عمل بتواند چشم‌انداز بانکی در هند را به‌طور قابل‌توجهی تغییر دهد. تا شهروندان هند بتوانند بانکداری ساده، سریع و بدون دردسر را تجربه کنند. امید است که این مدل جدید بانک بتواند تعداد زیادی از مردم به خصوص  مردم مناطق روستایی و اقشار پایین اقتصادی جمعیت را تحت پوشش سیستم بانکی رسمی قرار دهد.

بانک پرداخت‌ها با تجهیز به آخرین فن‌آوری روز و دسترسی به شبکه‌های معتبر به‌راحتی می‌توانند نفوذ خود را در بین مردم گسترش دهند. فرصت جذب و تحت پوشش قرار دادن 233 میلیون نفر از جمعیت هند که به خدمات سیستم بانکی دسترسی ندارند برای آن‌ها وجود دارد. ازآنجایی‌که این بانک‌ها از طریق نقاط کسب‌وکار موجود خود (به‌عنوان‌مثال، فروشگاه‌های Airtel) عمل می‌کنند، هزینه‌های عملیاتی آن ناچیز خواهد بود و این امر به آن‌ها کمک می‌کند تا با حداقل هزینه تحمیل‌شده بر روی مشتریان، درآمد کسب کنند. این سیستم بانکی نوآورانه با افزایش نفوذ اینترنت و تلفن همراه در هند قطعاً یک مزیت افزوده برای مردم است.

چالش‌ها و راه پیش رو

چنین ابتکار عمل در ایجاد بانک پرداخت‌ها در هند با چندین چالش مواجه است. تنها ابزار عملی برای این بانک‌ها اینترنت است. درحالی‌که سرعت اینترنت در هند کم و به‌مراتب پایین‌تر از معیارهای جهانی است. طبق گزارش Akamai از اینترنت، در سه‌ماهه چهارم سال 2016، سرعت اینترنت در هند به میزان 5.6 مگابیت بر ثانیه بود. رتبه جهانی هند در این رابطه 97، کمی بعد از چین و اندونزی، از 149 کشور واجد شرایط است. سرعت اینترنت کم در این کشور ممکن است رشد این بانک‌ها را مختل کند. علاوه بر این، ازآنجاکه آن‌ها به‌طور کامل مبتنی بر فناوری بدون حضور فیزیکی است، بهره‌گیری از این بانک‌ها مستلزم آشنایی شهروندان به این فناوری بخصوص در مردم مناطق روستایی و شهرهای کوچک هند است. ازاین‌رو تلاش برای آشنایی مردم با این فناوری و اطمینان به مردم در خصوص امنیت این سیستم بانکی جدید ضروری است.

این نوع از بانکداری در هند با استقبال عمومی مواجه شده است اما مهم‌ترین هدف از ایجاد این بانک‌ها که تحت پوشش قرار دادن جمعیت روستایی هند به سیستم بانکی رسمی، هنوز محقق نشده است.