به گزارش پایگاه خبری «عصر اعتبار» به نقل از ایرنا، اعضای کانون بانک های ایرانی در اروپا دوازدهم اسفند ماه در ساختمان بانک کارآفرین در تهران گرد هم آمدند تا آخرین وضعیت استفاده از بستر بانکی برای تامین مایحتاج کشور را بررسی کنند.
این جلسه با حضور «حمید قنبری» مدیر اداره تامین اعتبارات ارزی، مدیران عامل بانک های ایرانی، «علی دیواندری» رئیس پژوهشکده پولی و بانکی و فعالان اقتصادی و مالی ایران در آلمان و نیز سفیر پیشین کشورمان در برلین، پشت درهای بسته برگزار شد تا اعضا بتوانند بدون «سانسور» به بیان دیدگاه های خود بپردازند.
پس از اتمام این نشست، «حمید تهرانفر» مدیرعامل بانک کارآفرین،« علی ماجدی» سفیر پیشین جمهوری اسلامی ایران در آلمان، «نادر مالکی» رئیس انجمن بین المللی بانکداران در آلمان و «سیاوش نقشینه» صاحب نظر پولی و بانکی و مدیرعامل بانک تجاری ایران و اروپا به پرسش های خبرنگاران درباره آینده روابط بانکی با اروپا پاسخ گفتند.

**سوال: این نخستین جلسه ای است که بانکداران ایرانی در اروپا، در تهران برای مقابله با تحریم ها برگزار کرده اند؛ برآیند این جلسه چه بود و آیا درباره استفاده از اینستکس بحث شد؟

-مالکی: این جلسه فوق العاده ای بود؛ همانطور که می دانید حدود 2 سال پیش انجمن بانک های ایران در اروپا با همکاری پژوهشکده پولی و بانکی و سفارت ایران در آلمان شکل گرفت؛ هدف از این کار در آن مقطع زمانی، این بود که یک صدای واحد اقتصادی بانکی بوجود بیاوریم.
تا آن زمان هر بانک برای خودش کار می کرد؛ زمانی که کار را شروع کردیم هنوز برجام وجود نداشت و حالا که آمریکا راه خودش را از برجام جدا کرده، فعالیت چنین سازمان هایی برای تامین کالاهای مورد نیاز کشور بیشتر می شود و بنابراین باید روابط بین بانک های ایرانی و اروپایی را تقویت کنیم.
تا به امروز اروپا در کنار ایران مانده و حاضر است با کشورمان کار کند؛ همین شرکت جدیدی که آلمان، انگلیس و فرانسه تشکیل داده اند( اینستکس) کار مهمی است؛ البته هر چیزی زمان می خواهد اما برای ما راه اندازی این کانال بسیار جالب بود و باید شبیه به آن را در ایران هم داشته باشیم که به هم وصل شوند.
باید گفت امور فضا نسبت به گذشته خیلی فرق می کند و مثبت تر شده است زیرا ایران موفق شده اروپا را از دست ندهد و همین که اروپا در کنار ایران است، خودش اثر مثبتی بر مسایل اقتصادی دارد.

** وزیر خارجه آلمان چندی پیش گفت که قرار نیست از بستر اینستکس کالاهای مشمول تحریم مبادله شود. آیا قرار است از طریق این کانال فقط کالاهای اساسی، غذایی و دارو تامین شود؟
- مالکی: هر شرکتی که شروع به کار می کند، برای ابتدای راه باید قدم هایی را بردارد؛ به نظر من کمی زود است که جواب چنین سوال هایی را بدهیم؛ مهم این است که دولت ایران یک شرکت و دولت های آلمان، فرانسه و انگلیس یک شرکت بوجود آورده اند و این خودش یک موفقیت بزرگ است ولی باید روی آن کار کرد؛ اینکه تا چه اندازه طول خواهد کشید، باید پیش برویم.

** در نهایت این کارها باید دستاورد اقتصادی هم داشته باشد.
- مالکی: این کانال را برای همین بوجود آورده اند؛ باید مثبت بیندیشیم.
-تهرانفر: از این منظر به موضوع نگاه کنیم که در آغاز راه هستیم و سقف یک میلیارد دلار فعلا برای کالاهای اساسی و کالاهایی است که تحت تحریم نیستند اما بالاخره این مجرا باید باز باشد که البته دوستان بانکی در داخل و خارج در تلاشند که کانال را فعال کنند؛ اگر این مجرا باز شود، حتی امکان گسترش آن به خارج از مرزهای اروپا نیز وجود خواهد داشت.
-نقشینه: باید بپذیریم که اینستکس بدون تردید گشایش هایی برای کشور به همراه دارد؛ میزان این گشایش بستگی به حیطه عمل و دامنه عمل آن دارد؛ اینکه آیا به تامین کالاهای بشر دوستانه محدود می شود یا اینکه می توانیم کالاهای مجاز صادراتی را هم در آن بگنجانیم بسیار مهم است.
از طرفی هم این مهم است که این حساب را چگونه تغذیه کنیم چون هر نوع تخصیص ارز از محل اینستکس بستگی به این دارد که ابتدا چگونه برایش موجودی درست کرده و از محل آن تخصیص ها را انجام دهیم.
در جلسه امروز مدیران بانک مرکزی گزارشی از اقدام های خود مبنی بر اینکه چگونه می خواهند گام به گام کارها را جلو ببرند، ارایه کردند. اول باید ببینند که گام اول چقدر تاثیرگذار خواهد بود و سپس کم کم آن را توسعه دهند.
اینکه آیا عملکرد اینستکس به سه کشور آلمان، فرانسه و انگلیس محدود می شود و یا کل اروپا را در برمی گیرد، پرسش هایی است که فاز به فاز قرار است جلوبرود.

** آخرین وضعیت بانک های ایرانی در اروپا پس از بازگشت تحریم های آمریکا چطور است؟
-نقشینه: در دوره پیشین تحریم ها، بانک های ایرانی در اروپا دچار یک سکته شدند و به ناچار با صرف هزینه های سنگین کادر آموزش دیده خودشان را ترخیص کردند؛ پس از برجام فوری خود را بازسازی کردند تا انجام معاملات را از سر گیرند و حتی به لحاظ سخت افزاری و نرم افزاری امروز توان لازم را دارند اما موضوعی که اکنون وجود دارد، به مسایل سیاسی باز می گردد که عملکرد اینها را کند کرده است.
در برخی کشورها می توانند پرداخت هایی را انجام دهند و اعتبارات اسنادی گشایش دهند ولی در برخی کشورها و همچنین طرف هایی که با آمریکا کار می کنند؛ مشکلاتی وجود دارد. شرکت های بزرگ که بازار آمریکا را به ایران ترجیح نمی دهند هنوز با ایران کار می کنند اما برخی شرکت های بزرگ و متوسط فعلا دست نگه داشته اند که آینده چه می شود.

** در بیانیه راه اندازی اینستکس، یکی از خواسته های سه کشور اروپایی روشن شدن وضعیت ایران در گروه ویژه اقدام مالی (FATF) بود. این موضوع چقدر برای فعال شدن این کانال مالی اهمیت دارد؟
-نقشینه: یک بانک بدون آنکه کشورش تمام مراحل همکاری با گروه ویژه اقدام مالی را طی نکرده باشد، امکان فعالیت بین المللی ندارد؛ به شرایط الان نگان نکنید، اگر سه ماه دیگر ایران از فهرست خاکستری به لیست سیاه اف ای تی اف بگردد، باید دور همین روابط کارگزاری محدود را هم خط کشید. این موضوع به کل دنیا بر می گردد؛ هر کشوری که عضو این گروه نباشد، بانک های آن نمی توانند با دنیا کار کنند.

- تهرانفر: تصور غلط در کشور ما این است که اگر اف ای تی اف را نپذیریم دولت ها در مسیر تجارت سنگ اندازی می کنند در حالی که اصلا چنین نیست چون بانک ها تک به تک با یکدیگر کار می کنند و اصلا هم تحت فشار دولت های خود نیستند.
ما پس از برجام سفرهای زیادی برای توسعه روابط کارگزاری بانکی داشتیم؛ از کشورهای دیگر هم هیات های زیادی آمدند و حتی دولت ها هم راغب بودند که روابط بانکی به شرایط پیش از تحریم ها برگردند اما در نهایت این بانک بود که تصمیم می گرفت با ایران کار بکند یا نه.
اینکه فکر کنیم اگر اف ای تی اف را نپذیریم، دولت ها بر بانک های خود فشار می آورند که با ایران کار کنند، اصلا چین نیست چون بانک ها خصوصی هستند و خودشان درباره سرنوشت کاری خود تصمیم می گیرند و حتی اگر دولت ها آنها را تحت فشار قرار دهند، کار نمی کنند.

** پس با این اوصاف اگر عضو این گروه نشویم، ارتباط مالی ما با دنیا قطع می شود؟
- تهرانفر: یعنی ارتباطات مالی از کانال رسمی آن که همین بانک است، به هم می خورد و باید از طریق چمدانی و کوچه پس کوچه ها کارهایی کنیم.

** آیا بازگشت تحریم ها هزینه مبادلات مالی بانک های ایرانی را افزایش داده است؟
- نقشینه: این هزینه ها اصلا قابل مبادله نیست؛ هرقدر محدودیت ها بیشتر شود هزینه ها بالا می رود. در این شرایط خاص همه باید دست به دست هم دهند که مشکل حل شود.
باید بپذیریم که حجم اقتصاد زیرزمینی جهان یک هزار و 850 میلیارد دلار است که فقط حدود 550 تا 600 میلیارد دلار آن به تجارت مواد مخدر بر می گردد؛ حالا همه می خواهند این میزان پول را از طریق شبکه بانکی تطهیر کنند.
اگر دنیا می خواهد به آرامش برسد، باید جلوی این مبادلات گرفته شود.

** منتقدان همکاری ایران با اف ای تی اف می گویند که با این کار هم اطلاعات ایران و هم حمایت از گروه های آزادیبخش برای دشمنان افشا می شود.
نقشینه: به این حرف ها کاری نداشته باشید؛ به این فکر کنید اف ای تی اف برای شفاف سازی در مبادلات ایجاد شده است پس ببینید چند کشور دنیا الزامات آن را پذیرفته اند و چند کشور نپذیرفته اند.
ایران باید تصمیم بگیرد که در بین گروه اندک و انگشت شمار کشورهایی قرار داشته باشد که خارج از اف ای تی اف هستند و یا اینکه می خواهد در جامعه بین المللی زندگی کند.
- تهرانفر: در مورد عضویت در کنوانسیون مبارزه با جرایم سازمان یافته فراملی (پالرمو) هم می گویند که تنها هشت کشور آن را نپذیرفته اند که متاسفانه نام ایران هم در آن گروه قرار دارد.
افی ای تی اف 40 توصیه دارد که هیچ کشوری همه این توصیه ها به طور کامل اجرا نکرده است؛ در قوانین بین المللی همه مقررات 100 درصدر اجرا می شود بلکه اول کشورها کلیات را می پذیرند و تلاش می کنند تا بندهای آن را اجرا کنند.

** منتقدان می گویند عضویت اف ای تی اف منافع ملی را تهدید می کند
- نقشینه: این بستگی دارد که تعریف شما از منافع ملی چه باشد.
- تهرانفر: مخالفان اف ای تی اف می گویند که اگر عضو آن نشویم، عملیات بانکی با مشکل مواجه می شود در حالی که چنین نیست؛ این مشکل عمقی دارد که بانک ها در گام نخست آن هستند و بنابراین باید گفت کل کشور دچار مشکل می شود؛ برای نمونه اگر نتوانیم دارو وارد کنیم یا موادغذایی و مایحتاج کشور را تامین کنیم آیا اقتصاد کشور تحت تاثیر قرار نمی گیرد؟ وقتی می گوییم منافع ملی یعنی اگر عضو نشویم همین میزان فعالیت بانکی را هم نخواهیم داشت.
گاهی از برخی از اظهارنظرها تاسف می خورم؛ یکی از آقایان می گفت دولت های اروپایی بابت عضویت ایران در اف ای تی اف تضمین بدهند؛ در پاسخ باید گفت تاکنون به کدام کشور تضمین داده اند. در شرایطی که لیبی، افغانستان و عراق که تروریست ها در آنجا به شدت فعالند عضو اف ای تی اف شده اند، چرا ایران باید با این گروه همکاری نکند. این حرف ها بهانه است.
- ماجدی: حجم مبادلات ارزی کشور را با کمک هایی که انجام می شود، باید بسنجیم و ببینیم کدامیک اصل است. ایران سالی 90 میلیارد دلار مبادلات تجاری دارد که شامل صادرات نفتی و غیرنفتی است؛ جواب روشن است که کدامیک را اصل کار قرار دهیم.
درباره اینستکس هم باید گفت وقتی مجموع سه کشور اروپایی عضو برجام با وجود مخالفت آمریکا ساز و کاری تعریف کرده و از آن حمایت سیاسی می کنند، خود اقدامی ارزشمند است زیرا بدون حمایت سیاسی این سه کشور محمدیت در عمل ایجاد می شود و لذا ابتدا وزن سیاسی آن را باید در نظر بگیرید و سپس وارد مباحث اجرایی شوید.
فراموش نکنیم این کار هم برای ما جدید است و هم برای اروپایی ها و لذا امری زمانبر است و باید به شکلی جلو رفت که دچار برجام مجدد نشود بنابراین بهتر است گام به گام و استوار به پیش رفت.
کانال های موجود ارتباطات مالی که همچنان هست و اینستکس به کانال های موجود اضافه می شود. در شرایط فعلی چون اروپا ما را تحریم نکرده است، آنچه مانع می شود، دولت ها نیستند بلکه می گویند باید مقررات ضد پولشویی باید رعایت شود، اگر شرکت یا بانک اروپایی بپذیرد که با ما کار کند، کار می کنند.
یعنی باید بین بخش حاکمیتی و دولت و بخش خصوصی بخاطر منافع تجاری تفکیک قائل شویم لذا وقتی دولت ها می آیند و سازوکار جدیدی ایجاد می کنند و شرکت ها را تشویق می کنند که با ایران کار کنند یعنی از آنها حمایت کرده اند و نفس همین کار در این شرایط ارزشمند است.
درهم تنیدگی اقتصاد جهانی طوری است که همانطور که برای ما بازدارند است، به همان نحو هم می تواند کمک کننده باشد. هم نباید انتظار زیادی داشت و هم نباید ناامید بود ولی در مجموع می شود گفت دریچه جدیدی باز می شود که باید به تدریج آن را بسط داد.

** آیا مبنای عملکرد این کانال مالی باید صادرات نفت ایران به اروپا باشد؟
- نقشینه: اگر مبنا را در این کانال نفتی قرار دهیم که به اروپا صادر می کنیم و حتی همه صادرات غیرنفتی که عمده آن پتروشیمی و محصولات معدنی است را بیفزاییم، باز هم تکافوی نیاز ما را نمی دهد چون ایتالیا، اسپانیا و یونان از ایران نفت می خرند و البته خیلی هم کم خریداری می کنند. مگر اینکه آنها را وادار کنیم نفت بیشتری بخرند یا بپذیرند که درآمد حاصل از فروش نفت به چین ، کانال اینستکس را تغذیه کند.
البته این کار هم سختی های خود را دارد چون به چین هم گفته شده که اگر از ایران نفت می خرید باید پولش را نگهداری کرده و کالا تحویل بدهی. اینها مسایلی است که باید روی آن کار کرد.

** در شرایط کنونی بانک ها برای روابط کارگزاری بسیاری از مقررات اف ای تی اف را رعایت می کنند. یعنی مقررات را رعایت می کنیم اما با پیوستن به آن مشکل داریم؟

- تهرانفر: وقتی با یک بانک در هر کشوری قرارداد کارگزاری منعقد می کنیم، یک پرسشنامه 300 سوالی بین دو بانک تبادل می شود که باید به آنها که درباره تطبیق با مقررات ضد پولشویی است پاسخ دهیم؛ این تصور اشتباهی است که دولت ها می توانند به بانک های خود فشار بیاورند که با ایران کار کنند زیرا روابط کارگزاری بانک به بانک منعقد می شود و ارتباطی به دولت ها ندارد.

** به عنوان پرسش آخر، آیا حیات اینستکس به عضویت ایران در اف ای تی اف وابسته است و آیا ممکن است نتواند کارکرد خود را داشته باشد؟
- نقشینه: احتمال آن بسیار زیاد است.