عصر اعتبار- درحالی که صندوق بین المللی پول برای سال ۲۰۲۰ رشد اقتصادی ۳.۳ درصدی را در نظر گرفته بود، به ناگاه شیوع ویروس "کرونا" در چین تمام این پیش بینی ها و معادلات را برهم زد. اقتصاد چین به عنوان قلب تپنده اقتصاد جهانی تلقی می شود و امروز با تعطیلی بسیاری از کارخانجات و واحدهای تولیدی در این کشور، اقتصاد جهانی دچار ریزش و کندی تحرک شده است.
به گزارش پایگاه خبری «عصر اعتبار»، درحال حاضر اقتصاد چین به تنهایی با داشتن 20 درصد سهم تولید ناخالص جهانی به عنوان دومین اقتصاد بزرگ جهان بعد از آمریکا شناخته می شود، اما به زعم برخی کارشناسان از آنجا که چین به عنوان بزرگترین واردکننده و صادرکننده جهان محسوب می شود، در برخی مواقع بالاتر از اقتصاد آمریکا قرار میگیرد.
اقتصاد چین در سایه توافق اولیه تجاری با آمریکا با امید فراوان به استقبال سال نو در این کشور رفته بود. انتظاری که حکایت از امید مسئولان این کشور به افزایش مجدد نرخ رشد اقتصادی داشت. در چنین شرایطی، ویروس کرونا و شیوع این بیماری مرگبار موجب نگرانی عمومی در این کشور شده است.
برخی از شرکتهای تولیدی بزرگ جهان، شعبات خود را در چین به طور موقت تعطیل کردهاند. از جمله میتوان به تعطیلی شعبه بزرگ شرکت آمریکایی اپل در چین اشاره کرد.افزون بر آن، شرکت خودروسازی کرهای هیوندای تولید خودروهای شاسی بلند خود را متوقف کرده است. علت توقف این شاخه تولیدی هیوندای بسته شدن شعبه این شرکت در چین اعلام شده است. پروازهای شرکتهای هواپیمایی بزرگ به چین محدود یا متوقف شده و بسیاری از کشورها به خارج کردن شهروندان خود از چین اقدام نمودهاند. شرکت های تولید قطعات سخت افزاری و نرم افزاری کارخود را تعلیق یا محدود کرده اند.
لذا بعد از شیوع ویروس کرونا به خارج از مرزهای چین بازارهای سهام جهانی دچار ریزش و افت شده و همچنین برخی کالاهایی که چین به عنوان واردکننده آن بوده است دستخوش تغییر قیمت گردیده است. کالاهایی همچون سنگ آهن و مس و نفت خام پس از اعلام اولین مرگ ناشی از کرونا در چین به شدت کاهش پیدا کرد. از سوی دیگر قیمت طلا به عنوان کالایی قابل اعتماد با ثبات ارزشی، به بالاترین قیمت خود در هفت سال گذشته رسید.
ریشه دار بودن آثار مخرب کرونا بر اقتصاد جهان
کارشناسان معتقدند حتی با از بین رفتن ویروس کرونا، آثار مخرب آن بر اقتصاد جهانی ریشه دار خواهد بود. چرا که هزینه های تجارت در کوتاه مدت بیشتر خواهد بود و بنگاه های تجاری تا مدت ها به دنبال جبران خسارت های شدید در کوتاه مدت خواهند بود. ضمن اینکه از اغاز سال جدید میلادی چین و شرق آسیا دو سوم از اقتصاد جهانی را سهم خود کرده اند. حال رشد اقتصاد چین کند شده و به دنبال آن ژاپن، کره جنوبی، سنگاپور، تایوان و دیگر شرکت ها و هلدینگ های اقتصادی نیز به سبب کند شدن روند تامین کالا و قطعات دچار افت اقتصادی شده است.
این نگرانی مهمترین بحث 20 اقتصاد برتر جهان (G20)در ریاض بود. رییس صندوق بین المللی پول که در پایان نشست دو روزه وزرای دارایی و روسای بانک مرکزی اعضای گروه 20 در ریاض صحبت می کرد، ابراز امیدواری کرده بود تبعات این همه گیری بر اقتصاد جهانی زودگذر باشد ولی تاکید کرد که باید برای نتایج منفی آن آماده بود. خانم جورجیوا در بیانه خود گفت: "ویروس کرونا که یک وضعیت اضطراری جهانی است، فعالیت اقتصادی را در چین مختل کرده و می تواند به احیای اقتصاد جهانی آسیب بزند."
در صورت ادامه وضعیت اضطراری ناشی از شیوع ویروس کرونا احتمال کاهش نرخ رشد اقتصادی چین به میزان یک درصد وجود دارد. این دشواریهای اقتصادی چین میتواند تاثیری به مراتب مخرب تر بر اقتصاد کشورهای جهان به خصوص اروپا داشته باشد.
چرا که کشورهایی که ساختار اقتصادیشان وابسته به صادارت است، در اثر شیوع ویروس کرونا آسیب بیشتری میبینند و این امر تنها به اقتصاد چین محدود نمیشود. کشورهای اروپایی نیز در اثر کاهش نرخ رشد اقتصادی چین و از نفس افتادن داد و ستد بازرگانی و اقتصادی با آن کشور با مشکلات حاد اقتصادی روبهرو خواهند شد. چرا که بازار اصلی محصولات تولیدی اروپا طی یک دهه اخیر چین بوده است.
لازم به یادآوری است که نرخ رشد اقتصادی چین در سهماهه آخر سال گذشته به شش درصد رسیده بود و چنین امری ظرف سه دهه گذشته بی سابقه بوده و علت اصلی آن نیز افزایش داد و ستد با کشورهای اروپایی و آمریکا بوده است. اما حال مرکز اصلی شیوع بیماری کرونا شهر ووهان است . ووهان از منظر نقل و انتقال کالا از اهمیت بسیاری برای چین برخوردار است.
بسیاری از شرکتهای بزرگ جهان و از جمله شرکتهای آلمانی بوش و وباستو از جمله در این شهر شعبه دارند. بزرگترین شرکت تولید فلش مموری برای تولید حافظه رایانه در این شهر تولید می شده و همچنین ووهان به عنوان شهری مواصلاتی برای حمل کالاها مورد توجه شرکت های خارجی محسوب می شود. لذا می بینیم که این شهر در قرنطیه رفته است و بسیاری از فعالیت های اقتصادی متوقف شده است.
تجربه های تاریخی تلخ گذشته و نگرانی از آینده
این اولین بار نیست که دولت ها مجبور به قرنطینه و پذیرفتن تبعات آن می شوند. قرنطینه تاریخ طولانیای در جلوگیری از گسترش بیماریها دارد.
وقتی در قرن چهاردهم طاعون سیاه سراسر اروپا را فرا گرفته بود، شهر ونیز قانونی وضع کرد که طبق آن خدمه و مسافران هیچ کشتی ای حق خروج و قدم گذاشتن به شهر را نداشتند مگر آنکه کشتی به مدت 40 روز لنگر انداخته بود. در طول تاریخ، مدتزمان قرنطینهها کوتاهتر شد اما این روش همچنان یکی از شیوههای کارآمد در کنترل گسترش بیماریهای واگیردار محسوب میشود.
در بریتانیا، یکی از مشهورترین نمونههای قرنطینه، قرنطینه خودخواسته دهکده اییام در دوران همهگیری طاعون خیارکی بود. در فاصله سپتامبر تا دسامبر 1665، 42 شهروند منطقه دربیشایر به علت این بیماری مردند. در ماه ژوئن 1666 کشیش تازه منصوبشده ناحیه، به نام ویلیام مامپسون تصمیم گرفت که این دهکده قرنطینه شود.
در سال 1900 در سانفرانسیسکو، بعد از آنکه یک مهاجر چینی در هتلی فوت کرد همه مهاجران چینی قرنطینه شدند. کمی بعد معلوم شد که این فرد در اثر طاعون مرده است. با ایجاد فضای نگرانی، پلیس دور قسمتی از محله چینیها را طناب و سیمخاردار کشید. ساکنان اجازه ورود یا خروج از این منطقه را نداشتند. فقط پلیس و کادر پزشکی میتوانستند از مرز عبور و مرور کنند.
در طول جنگ جهانی اول، حدود سی هزار کارگر جنسی به علت نگرانی از فراگیر شده بیماریهای واگیر جنسی قرنطینه شدند. وقتی جواب آزمایش نشان میداد که آنها ناقل بیماری مقاربتی نیستند، اجازه خروج از قرنطینه داده میشد.
همچنین این اولین بار نیست که یک ویروس و بیماری مزمن، اقتصاد جهانی را تحت تاثیر قرار می دهد. ضمن اینکه چین نیز در این زمینه بی تجربه نیست. 17 سال پیش شیوع بیماری تنفسی سارس (SARS) اقتصاد چین را به بحران کشاند و بر کل اقتصاد جهان تاثیر نهاد. تجارت کمتر، کاهش شدید شمار مسافران به چین و از چین به دیگر کشورها و کاهش شدید بهای سهام از جمله پیامدهای شیوع ویروس سارس در سالهای 2002 و 2003 بود.
اما تاثیرات اقتصادی ویروس کرونا میتواند به مراتب شدیدتر از آن چیزی باشد که ویروس سارس باعث شده بود. در زمانی که شیوع ویروس سارس در هنگکنگ بحرانساز شده بود، سهم چین در اقتصاد جهان حدود پنج درصد بود. حال آنکه امروز، سهم چین در اقتصاد جهان نزدیک به 20 درصد رسیده است. از این رو، تحلیلگران اقتصادی بر این باورند که یک سرفه مختصر چین برای بیمار کردن اقتصاد کل جهان کفایت میکند.
در دوره شیوع بیماری سارس، نرخ رشد اقتصادی چین حدود یک درصد کاهش یافت. بر اساس ارزیابی تحلیگران مسائل اقتصادی این بار نیز، ویروس کرونا میتواند باعث کاهش نرخ رشد اقتصادی چین بین نیم تا یک و نیم درصد گردد. مهار ویروس سارس در چین هفت ماه طول کشید. حال اگر کنترل ویروس کرونا نیز چنین زمانبر باشد، میشود حدس زد که پیامدهای اقتصادی ناشی از آن گستردهتر از بحران ناشی از سارس گردد.
ضرر هنگفت اقتصاد جهانی و ضرورت حمایت های مالی
بر طبق برآوردهای صندوق بین المللی پول در نتیجه انتشار ویروس کرونا اقتصاد دنیا بالغ بر 1.9 هزار میلیارد دلار متضرر می شود و این ضرری است که در صورت کنترل ویروس تا پایان فصل اول سال 2020 میلادی به اقتصاد تحمیل می شود. صندوق بین المللی پول با هشدار در مورد شیوع سریع این ویروس در دنیا اعلام کرده است که اقتصاد دنیا با چالشی بسیار جدی روبرو است و به نظر می رسد مداخلات بانکهای مرکزی و تزریق به اقتصاد برای حمایت از اقتصاد دنیا در شرایط فعلی ضروری است.
به همین منظور دولت چین برای مقابله با پیامدهای منفی ویروس کرونا اقدام به تزریق وجوه هنگفتی به سامانه مالی و بانکهای این کشور نموده است.
رسانه های چینی خبر از تزریق یک تریلیون و 200 میلیارد یوان از سوی دولت چین به بانکها و موسسات مالی این کشور داده اند. رقمی معادل 150 میلیارد یورو یا بیش از 160 میلیارد دلار. حمایت دولت چین از موسسات مالی و بانکی این کشور با هدف تقویت و تثبیت رشد اقتصادی خود پدیدهای غیرعادی نیست.
آنچه به این حمایت اهمیت خاصی میبخشد، حجم تزریق این مبلغ هنگفت به سامانه مالی است. قرار است دولت چین این رقم را برای بهرهگیری سیستم مالی تامین کند. به این ترتیب، مبلغ موجود و قابل بهرهبرداری سیستم بانکی چین در سال جاری در قیاس با سال گذشته میلادی حدود 900 میلیارد یوان بیشتر خواهد بود. بانک مرکزی چین از بانکها و سیستم مالی این کشور خواسته است تا با بهرهگیری از این موجودی مالی، تقاضای وام و اعتبارات ناظر بر گسترش بیمارستانها و مراکز درمانی را تامین کنند.
بیماری اقتصادی چین، فرصت ها و تهدیدات
تهدید اقتصاد در چین، فرصت را به حامیان سیاست های حمایتی در اقتصاد آمریکا داده است. این فرصتی است برای دونالد ترامپ که طی چهارسال گذشته مدام بر طبل جنگ اقتصادی با چین کوبیده و خواهان بازگشت کارخانه های حمایتی از چین شده است. هر لحظه عقب افتادن چین از رقابت اقتصادی این فرصت را برای رقیب بزرگ آن فراهم می کند.
آمریکای ترامپی با تغییر سیاست های قبلی و بدور از تعارفات دیپلماتیک، سیاست رویارویی و جنگ اقتصادی با چین را در پیش گرفت. آمریکا با تغییر تعرفه های وارداتی فشار سنگینی براقتصاد چین وارد کرد و این مسئله تقابلی تجاری را بین دوکشور ایجاد کرد. حال دراین کشمکش تجاری چین دچار چالشی به عظمت کرونا شده است و آمریکا با سکوتی رضایت بخش درحال ترغیب شرکت های آمریکایی برای بازگشت به کشورشان می باشد.
اما تهدیدات تجاری چین برای ایران نیز می تواند مشکل ساز باشد .اقتصاد ایران به سبب شیوع ویروس کرونا و بسته شدن مرزها با همسایگان به شدت آسیب پذیر گردیده است . هرچند که این انسداد موقت خواهد بود اما تاثیر منفی آن بر اقتصاد بیمار ایران بسیار خواهد بود. همچنین کند شدن اقتصاد چین به عنوان اصلی ترین شریک ایران در دوران تحریم ها، آسیبی جدی بر توان اقتصادی ایران داشته است.
هرچند که تاثیر پذیری ایران از مناسبات اقتصاد جهانی به سبب متصل نبودن زنجیره اقتصادی این کشور به اقتصاد جهانی زیاد نخواهد بود اما به سبب وصل بودن ایران و چین به لحاظ تامین کالا و خدمات به شدت ایران را آزار خواهد داد. همچنین اقتصاد داخلی ایران نیز براثر ویروس کرونا به شدت تحت تاثیر است و تورم به شکل فزاینده ای رشد یافته است. همواره اخرین ماه سال برای ایرانیان توام با جنب و جوش تجاری است و به قول معروف بازار تکانی به خود می دهد. اما امسال به سبب مسائل بهداشتی و پرهیز جامعه از حضور در مراکز تجاری و بازار ، این جنب و جوش به حداقل خود رسیده و در عوض شاهد تورم برخی کالاهای اساسی و خوراکی در کشور هستیم.
به نظر می رسد ویروس کرونا با جهشی جهانی که داشته است آثار مخرب خود را در تاریخ و تقویم جهانی ثبت کند و ریزش اقتصاد جهانی را به دنبال داشته باشد.