عصر بازار

ایرانی ها از چه زمانی «وامدار» شدند

عصر اعتبار- تسهیلات یا وام بانکی که برای تامین مالی نیازهای مصرفی و تولیدی بشر به کار گرفته می شود گاهی به جای ایجاد انگیزه و شور و نشاط یادآور مراحل سخت اداری و بانکی دریافت آن است، اما به واقع وام بانکی به معنای امروزی آن از چه زمانی وارد زندگی ما شد؟ این خدمت که معنی حقوقی مهمی را نیز به همراه دارد حداقل یک بار در طول زندگی، آن هم در بهترین و شیرین ترین دوران زندگی یعنی زمان ازدواج و تشکیل خانواده نقش ایفا کرده است.

ایرانی ها از چه زمانی «وامدار» شدند
نسخه قابل چاپ
يکشنبه ۱۳ دی ۱۳۹۴ - ۱۵:۰۹:۰۰

    به گزارش پایگاه خبری عصر اعتبار بر این اساس حتی اگر جزو تجار و بازرگانان یا تولیدکنندگان نباشیم هم بی تردید با فراز و نشیب ها و البته شیرینی گرفتنش به خوبی آشناد بوده هرچند گروه های اول بیشتر با این کلمه درگیر هستند.

    وام چیست؟
    وام یا همان قرض دادن پول، مدت زمان بسیار طولانی همراه بشر بوده و هست. بی شک می توان ردپای قرض دادن را حتی در دوران معاملات پایاپای در تاریخ دید و حتی جستجو کرد، اگرچه در آن زمان پول هنوز وارد زندگی بشر نشده بود، اما به عنوان مثال خرمن های گندم یا حتی حیوانات به عنوان قرض به دیگران داده می شد، اما بعد از رواج پول و بویژه اسکناس، وام دادن و وام گرفتن رواجی صدچندان یافت. طبق اسناد و مدارک موجود، بانکداری در ایران از قرون وسطی تا اوایل قرن نوزدهم کاملا به صورت سنتی و از طریق فعالیت شرکت های بزرگ تجاری یا تجارتخانه هایی بود که امروزه این تجارتخانه ها جای خود را به صرافی ها داده اند و هم اکنون هم مشغول ارائه خدمات بانکی و مالی به متقاضیان خود هستند.

    وام های جهانیان و جمشیدیان
    شهرهای اصفهان، مشهد، تهران، شیراز و بوشهر از شهرهای تجاری ایران در آن دوره بودند که تعداد زیادی از شرکت های تجاری و تجارتخانه ها را در خود جای داده و همه امور مالی از قبیل جابه جایی و نقل و انتقال پول و البته قرض دادن یا همان وام از طریق تجار ساکن آنها انجام می شد.
    مهم ترین تجارتخانه های آن زمان، تجارتخانه جمشیدیان و تجارتخانه جهانیان بودند، این دو شرکت و شرکت های مشابه آنها اگرچه مهم ترین اعضای نظام مالی کشور بودند، اما در اوایل سال 1300 شمسی به فراموشی سپرده شدند و به طور کل، فعالیت مالی خود را تعطیل کردند. این اتفاق درست زمانی بود که اولین بانک در حال محکم کردن جای پای خود در ایران بود.
    اولین تجربه تلخ ثبت شده دریافت وام در کشورمان مربوط به تجارتخانه جمشیدیان است. این تجارتخانه که سال 1265 شمسی توسط ارباب جمشید، تاجر منسوجات به عنوان موسسه مالی برای انجام امور بانکی تاسیس و موفق شد با توجه به حرفه جدید خود یعنی صرافی و انتقال وجوه تجار، رونق خوبی به کسب و کارش بدهد. این تجارتخانه با اعطای وام های کوتاه مدت و بلندمدت رونق مناسبی در صنعت مالی خود ایجاد کرد، اما با ورود این تجارتخانه به صنعت ملک و مستغلات تقریبا تمام این موفقیت ها مسیری دیگر به خود گرفت و با استقراض او از دو بانک استقراضی و بانک شاهی، تجارت ارباب جمشید به نابودی کشیده شد. این دو بانک با تمدیدنکردن مدت بازپرداخت وام تجارتخانه جمشیدیان، وی و تجارتخانه اش را به زانو درآوردند و در نهایت سال 1294 شمسی، کل تجارتخانه به دولت ایران واگذار شد.

    وثیقه ناصر الیدن شاه
    اولین بانک در ایران ـ که بانک شاهی نام داشت ـ در سال 1889 میلادی به دستور ملکه بریتانیا و به امتیاز دولت ایران تاسیس شد و اساس تشکیل آن، وامی که انگلستان به ناصرالدین شاه داده بود، قرار داشت. رویتر ـ تاجر بزرگ انگلیسی ـ توانست با پرداخت وام به ناصرالدین شاه امتیاز تاسیس این بانک را به عنوان وثیقه از او بگیرد .
    او توانست دومین امتیاز بانکی خود را سال 1267 هجری به مدت 60 سال از ناصرالدین شاه دریافت کند. بانک شاهی، وام های خود به دولت ایران را با سودهای 5 تا 9 درصد بازپس می گرفت و به عنوان تضمین اصل پولش، امتیازات ویژه ای از ایران گرفت.
    دومین بانکی که جای پای خود را در ایران محکم کرد، بانک استقراضی بود. هرچند از گذشته رسم براین بوده که همیشه برای دریافت وام باید مشقات زیادی را تحمل و مدارک و تضمین های بلندبالایی را آماده کرد، اما این دو بانک ـ یعنی بانک استقراضی و بانک شاهی ـ رقابتی شدید برای پرداخت وام به ایران داشتند، آن هم فقط به علت سودهای کلانی که به واسطه این وام ها از ایران دریافت می کردند. بانک استقراضی، سود وام های خود را از 9 تا 12 درصد محاسبه کرد، بنابراین سود سرشار پرداخت وام به ایران از سوی این دو بانک هرگز قابل چشمپوشی نبود و نکته بسیار جالب توجه در این معاملات وثیقه هایی بود که علاوه بر این سودهای کلان توسط دولت ایران برای دریافت این گونه وام ها به دو بانک مذکور داده می شد. به عنوان مثال، می توان از درآمد گمرکات شمال و جنوب کشور نام برد که هر کدام در گرو یکی از این دو بانک بود.
    بطور کل، سال های 1265 تا 1305 شمسی را می توان طلایی ترین دوران افتتاح بانک های مختلف در ایران دانست که هرکدام با امتیازی و به واسطه سودی سرشار سر از نظام مالی ایران برمی آوردند. بانک های پهلوی قشون (بانک سپه کنونی)، بانک استقراضی ایران، بانک عثمانی و بانک روس و ایران از جمله این بانک ها هستند.
    اما اولین بانک ایرانی، بانک پهلوی قشون بود که از محل سپرده های بازنشستگان لشکری تشکیل شد و امروزه با نام بانک سپه در نظام بانکی کشور مشغول انجام امور بانکی است

    جهت دریافت آخرین اخبار از طریق تلگرام به کانال اختصاصی عصر اعتبار  ( https://telegram.me/asretebar ) بپیوندید. برای دریافت آخرین نسخه از نرم افزار تلگرام اینجا را کلیک کنید.

    برچسب ها
    پورسعید خلیلی