به گزارش پایگاه خبری«عصر اعتبار»، هدیه — در ایران رسم است که مردم به مناسبت‌های مختلف در اعیاد ملی، مذهبی، تولد، و ازدواج، به یکدیگر سکه طلا هدیه می‌دهند. جشنواره‌ها مهمترین رویدادهایی هستند که معمولاً در آنها سکه اهدا می‌شود. به خاطر جایگاه ویژه طلا در جامعه ایرانی، هدیه‌دادن سکه، نسبت به پول یا اشیای دیگر، از مقبولیت بیشتری برخوردار است.

• عیدی کارمندان دولت — طبق مصوبه هیأت وزیران در سال 1387، کلیه دستگاه‌های دولتی می‌توانند بجای پرداخت پول نقد به کارکنان خود، به آنها سکه طلای تمام بهار آزادی عیدی دهند. این سکه‌ها با نرخ روز اعلام‌شده از سوی بانک مرکزی، به وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و شرکت‌های دولتی که تمایل دارند عیدی کارکنان خود را به صورت سکه اعطا کنند، به فروش می‌رسد. پرداخت عیدی به جای پول نقد یکی از راهکارهای کنترل نقدینگی در پایان سال اعلام شده‌است. به گفته محمود بهمنی، رئیس کل وقت بانک مرکزی، با این رویکرد سه هدف محقق می‌شود: اول اینکه عیدی کارکنان پرداخت می‌شود، دوم با افزایش عرضه سکه توسط کارکنان، قیمت این کالا در آستانه عید کنترل می‌شود، و سوم، عده‌ای سکه‌های خود را نگهداشته و نقدینگی کمتری وارد جامعه می‌شود.
• مهریه ازدواج — در بسیاری از اوقات، مهریهٔ دختران ایرانی بر مبنای سکه‌های طلا تعیین می‌شود؛ از سال تولد دختر گرفته تا شمار ائمه یا سوره‌های قرآن کریم به عنوان تعداد سکه‌های مهریه دختران بریده می‌شود. پژوهش‌های انجام‌شده نشان می‌دهند که میانگین مهریه زنان ایرانی، بین 260 تا 350 سکه طلا است. البته مهریه‌هایی با مبنای 124000 سکه طلا هم دیده شده‌است.
نمودار روند قیمت سکه تمام بهار آزادی (طرح قدیم و جدید) از سال 1374 تا 1386. این نمودار که بر اساس داده‌های آماری بانک مرکزی ایران رسم شده است ارزش سکه بهار آزادی در برابر ریال و در گذر زمان را نشان می‌دهد.
• سرمایه‌گذاری — سکه طلا به دلیل ارزش ذاتی آن، کالایی کم‌ریسک محسوب می‌شود. در بازار سکه ایران، معامله‌گرانی هستند که با پیگیری نوسانات قیمت طلای جهانی و سکه طلا، به صورت عمده به دادوستد سکه می‌پردازند. معمولاً متوسط بازدهی از خرید و فروش عمده سکه طلا، بین 30 تا 50 درصد در سال است.
• پس‌انداز — بخشی مهمی از سرمایه و پس‌انداز مردم ایران در قالب سکه طلا است. با افتتاح طرح قرض‌الحسنه پس‌انداز سکه طلا در بانک رفاه، مردم سکه‌های خود را که به شکل سرمایه راکد در دست آنان است، به صورت قرض‌الحسنه در اختیار بانک قرار می‌دهند، و در مقابل کسانی که نیاز به سکه دارند می‌توانند از بانک تقاضای سکه کنند و بانک از محل سکه‌های به امانت گذاشته شده، به متقاضیان سکه می‌دهد؛ بدین ترتیب این سرمایه راکد به گردش در می‌آید. دولت امیدوار است حساب قرض‌الحسنه طلا از یک طرف بتواند مشکل کسانی را برای خرید هدیه با مشکل نقدینگی مواجه هستند، حل کند و از طرف دیگر نگرانی‌های ناشی از حفظ و نگهداری سکه طلا را کاهش دهد.
خرید و فروش سکه بهار آزادی
خرید و فروش سکه به صورت عمده و خرد، در بازار طلای ایران انجام می‌شود. عواملی که بر قیمت روزانه سکه طلا در ایران تأثیرگذار هستند، عبارتند از:
• قیمت جهانی طلا (بر حسب ریال)؛
• هزینه ضرب سکه توسط بانک مرکزی (تقریباً معادل هفت‌هزار تومان، طبق برآورد سال 1386)؛
• هزینه چهار درصدی گمرک؛
• کارمزد عرضه سکه در بانک (تقریباً معادل پانصد تومان، طبق برآورد سال 1387)؛
• سال ضرب سکه (صرفاً از نظر روانی بر روی قیمت سکه اثرگذار است)؛
معمولاً نرخ دلار آمریکا در قیمت اونس جهانی طلا ضرب و قیمت سکه به دست می‌آید، بنابراین زمانی که قیمت اونس جهانی طلا، و یا نرخ دلار افزایش می‌یابد، قیمت سکه بهار آزادی نیز متأثر از این دو عامل بالا می‌رود. بجز این، افزایش تقاضا برای سکه در برخی از ایام سال نیز سبب افزایش بهای سکه بهار آزادی می‌شود. برای مثال در روزهای پایانی سال، تقاضا برای سکه افزایش می‌یابد. در این ایام، بیشترین تقاضا برای ربع سکه و در مرحله بعد برای نیم سکه‌است، و سکه تمام بهار آزادی (طرح جدید) کمتر مورد تقاضا قرار می‌گیرد.
مسئله سال ضرب سکه
از آنجا که متقاضیان سکه‌های جدیدالضرب بیشتر هستند، این افزایش تقاضا، قیمت سکه‌های جدید را افزایش می‌دهد. به همین دلیل، فروشندگان سکه تفاوتی برای قیمت سکه‌های جدید و قدیم قائل شده، و سکه‌های با تاریخ ضرب قدیمی‌تر ارزان‌تر از سکه‌های جدید معامله می‌شوند.
البته برخی فروشندگان سکه در زمان فروش، توجهی به سال ضرب سکه ندارند، و تمام سکه‌ها را به قیمت یکسان به فروش می‌رسانند، اما در زمان خرید، سال ضرب را بهانه‌ای برای کاهش بهای خرید سکه قرار می‌دهند. برای مثال، هنگامی که فردی برای فروش سکه خود به مغازه مراجعه می‌کند، اگر قیمت روزانه سکه 190 هزار تومان باشد، اما تاریخ ضرب آن پنج سال پایین‌تر باشد، آن سکه 10 هزار تومان ارزانتر از او خریداری می‌شود.

این در حالی است که میزان طلای به کار رفته در این سکه‌ها، هیچ تفاوتی با هم ندارند. از نظر بانک مرکزی، اختلاف قیمت میان سکه‌ها به علت تفاوت در سال ضرب آنها، موجه نیست و تنها عاملی که می‌تواند در نوسان قیمت سکه مؤثر باشد، نوسانات بهای طلا در بازارهای جهانی است. قرار است برای حل این مشکل، بانک مرکزی تاریخ ضرب سکه را از روی آن حذف کند.
مسئله سکه‌های تقلبی
وظیفه ضرب مسکوک طلا بنا بر تصویب شورای پول و اعتبار منحصراً بر عهده بانک مرکزی ایران است. با این حال عده‌ای به عرضه سکه‌های تقلبی یا در اصطلاح «غیر بانکی» اقدام کرده‌اند. به عنوان نمونه، برخی در این بازار اعلام می‌کنند که سکه ربع بهار آزادی، بانکی 36 هزار تومان، و غیربانکی 12 هزار تومان، موجود است، که طلای سکه 12 هزار تومانی یا بسیار پایین بوده و یا عیار آن دچار اشکال است. حتی اگر شخصی سکه را با مشخصات اصلی آن ضرب کند، مرتکب خلاف شده و از نظر اداره حقوقی بانک مرکزی قابل پیگیری است.
مسئله ضرب و توزیع سکه‌های تقلبی، مسئله جدیدی نبوده و سالهاست که سودجویان در این زمینه فعال بوده و از این راه سودهای کلان نیز به دست آورده‌اند. ضرب سکه‌های طلای تقلبی کار چندان سختی نیست. چرا که هر کس با اندک تخصص و شناختی از بازار طلا و آلیاژ فلزات مختلف، با سفارش ساخت دستگاهی برای قالب‌گیری انواع سکه می‌تواند هرگونه فلزی را در ابعاد و اندازه سکه‌های طلای مرسوم در بازار، ضرب کرده و با آبکاری و روکش طلا روانه بازار کند. پلمب و وکیوم این سکه‌ها با مشخصات طلا فروشی‌های معتبر و صاحب نام، تقلب دیگری است که فروش سکه‌های تقلبی را برای این افراد ساده‌تر می‌کند.
مهمترین مراکز عرضه سکه در ایران
• بانک کارگشایی — بانک کارگشایی در طول هفته، برای تنظیم و کنترل قیمت سکه طلا در بازار، اقدام به حراج سکه می‌کند. بانک کارگشایی، سکه‌ها را مستقیماً از خزانه بانک مرکزی دریافت می‌کند. این سکه‌ها در حضور نمایندگان بانک مرکزی، به بسته‌های 100، 200، و 500 تایی تبدیل شده و به فروش می‌رسند. جلسات حراج به این صورت است که حراج‌کننده با اعلام نرخ پایه بانک مرکزی، مردم را برای خرید یکصد سکه تمام بهار آزادی، به رقابت تشویق می‌کند؛ در نهایت کسی برنده این مزایده‌است که بیشترین مبلغ را پیشنهاد دهد. در ادامه، این مزایده به ترتیب برای سکه‌های «نیم»، «ربع»، و «دو و نیم» بهار آزادی اجرا شده، و به طور متناوب تا پایان حراج ادامه می‌یابد. افزایش تعداد روزهای حراج برای عرضه سکه، و یا حذف حق‌الضرب سکه (تقربیاً هفت‌هزار تومان در سال 1386)، مهمترین ابزارهای کنترلی این بانک برای تعدیل قیمت سکه هستند. جلسات حراج، در وضعیت عادی در روزهای شنبه، دوشنبه، و چهارشنبه هر هفته برگزار می‌شوند، اما در هنگام افزایش تقاضا (مثل روزهایی پایانی سال، و فرارسیدن عید نوروز)، به صورت هر روزه هستند. شرکت در جلسات حراج، و خرید سکه برای عموم آزاد است.
• شعب منتخب بانک‌های سپه و تجارت در تهران — که جزو بانک‌های عامل برای عرضه خرد سکه با قیمت مصوب بانک مرکزی هستند. البته قیمت فروش سکه در بانک‌های عامل لزوماً با نرخ بازار آزاد یکسان نبوده، و حتی ممکن است اختلاف قابل توجهی هم بین آنها وجود داشته باشد. برای مثال، کاهش شدید نقدینگی و رکود در بازار سکه در اواخر سال 1387، سبب شد که قیمت فروش سکه در بازار آزاد تقریباً به 6/8 درصد کمتر از قیمت مصوب بانک مرکزی برسد.
• چهارراه استانبول و سبزه‌میدان — این دو از مراکز عرضه خرد سکه در تهران به شمار می‌روند. برای کسب اطمینان از اعتبار و اصالت سکه، باید آنرا از صرافی‌ها یا واحدهایی خریداری کرد که دارای مجوز اتحادیه طلا و جواهر یا مجوز بانک مرکزی باشند. به علاوه، سکه‌ها حتماً باید به صورت پلمپ‌شده (پرس‌شده در کارت، به صورت وکیوم) خریداری شوند، و روی پلمپ، علاوه بر نام و نشانی فروشنده، باید عباراتی همچون «تضمین بانکی» یا «مجوز اتحادیه» و امثالهم وجود داشته باشد. شایان ذکر است که سکه‌های تقلبی طلا که بانک مرکزی آنها را ضرب نکرده‌است، از روی ناهمواری‌های پشت و روی سکه، و عیار کم طلای آن، قابل تشخیص هستند.

جهت دریافت آخرین اخبار از طریق تلگرام به کانال اختصاصی عصراعتبار ( http://telegram.me/asretebar) بپیوندید. برای دریافت آخرین نسخه از نرم افزار تلگرام اینجا را کلیک کنید.