به گزارش پایگاه خبری «عصر اعتبار» به نقل از دنیای معدن، چین هم‌اکنون 90درصد از تولید جهانی این عناصر را در اختیار دارد و به عنوان تولیدکننده آن می‌تواند بر قیمت این عناصر در بازار جهانی تاثیرگذار باشد. به همین دلیل شاهدیم کشورهای اروپایی نیز وارد عمل شده‌اند تا بتوانند انحصاری بودن تولید آن را از بین ببرند.

طرح ملی اکتشاف عناصر نادر خاکی
به گفته مکتشفان و کارشناسان بخش معدن، عناصر نادر خاکی در کره زمین فراوان وجود دارد اما به دلیل نبود برخی فناوری‌ها و همچنین دانش فنی، امکان بهره‌برداری از آنها به شکل کامل میسر نشده است. ایران که یکی از کشورهای معدنی جهان به شمار می‌آید، مدتی است فعالیت‌های گسترده‌ای برای استفاده از عناصر نادر خاکی در دستور کار قرار داده که یکی از آنها طرح «اکتشاف عناصر نادر خاکی» است که به وسیله دانشمندان ایرانی و با همکاری مشاوران خارجی در حال انجام است.
در این‌باره مجری طرح اکتشاف عناصر نادرخاکی گفت: حدود 20 سال بود که طرح ملی به صورت گسترده برای عناصر نادر خاکی نداشتیم و تنها در حد پروژه‌های دانشگاهی اقداماتی انجام شده بود. اما اکنون با کلید خوردن طرح ملی عناصر نادر خاکی که یک سال از آن می‌گذرد در گام نخست، شناسایی تیپ‌های مختلف حاوی عناصر نادر خاکی در دستور کار قرار گرفته و اجرایی شده است.
به گفته سمیه ویسه برای نخستین بار و در قالب یک طرح ملی و جامع از فروردین سال 1394 با همکاری 45کارشناس از مرکز پژوهش‌های کاربردی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، 3مشاور داخلی، یک مشاور خارجی (مارتیا صادقی مسئول اکتشاف عناصر نادرخاکی اروپا) و محمدتقی کره‌ای (کارفرما طرح)، این سازمان شروع به کار کرده است. وی ادامه داد: این پروژه قرار است در 3 فاز، ظرفیت عمومی عناصر نادر خاکی ایران را مشخص کند. فاز نخست پروژه با هدف جمع‌آوری داده‌ها، بازبینی اطلاعات موجود و تهیه یک پایگاه داده جامع درباره عناصر نادر خاکی ایران برنامه‌ریزی شده است. این پایگاه شامل کانی‌سازی عناصر نادر خاکی بر مبنای گزارش‌ها، پایان‌نامه‌ها، مقالات، طرح‌ها و پروژه‌های قبلی است.

فاز دوم پروژه در استان‌های کشور
ویسه با بیان اینکه با ارائه نقشه پراکندگی مطالعات انجام شده، گفت: درباره تیپ‌های مختلف کانی‌سازی عناصر نادر خاکی نواحی جدیدی مشخص می‌شود که می‌توان در ادامه فازهای بعدی این پروژه (پی‌جویی و اکتشاف عمومی) را مورد توجه قرار داد. به گفته مجری طرح اکتشاف عناصر نادرخاکی این پروژه هم‌اکنون در فاز دوم یعنی طراحی روش نمونه‌برداری، عملیات صحرایی و انجام تجربه و تحلیل‌های شیمیایی برای استان‌های یزد، زنجان، آذربایجان‌شرقی و غربی و بندرعباس قرار دارد. وی افزود: از جمله اقدامات انجام شده در راستای مطالعات استانی پژوهش روی تیپ‌های مختلف کانی‌سازی همچون گنبدهای نمکی ایران، فسفریت‌ها، لاتریت بوکسیت و محصولات جانبی معادن (با هدف فرآوری باطله‌های دورریز معادن فعال کشور برای استحصال REE) با دید عناصر نادرخاکی است. به گفته ویسه در استان زنجان دو منطقه امیدبخش پیدا شده و قرار است تا فاز آزمایشی و فرآوری برای آن انجام شود. البته در استان زنجان هنگام انجام اکتشاف سیستماتیک، عملیات استخراج به همکاری دانشگاه زنجان انجام شده است. از دیگر اقدامات، بررسی معادن فعال و محصولات جانبی آنها است چراکه حاوی میزان زیادی عناصر نادر خاکی هستند و قرار است به بخش فرآوری منتقل شوند. ویسه بر این باور است هدف نهایی این پروژه در سال جاری ارائه مناطق اولویت‌دار عناصر نادر خاکی در ایران و پیشنهاد 2 محدوده با توجیه اقتصادی برای انجام بررسی‌های فرآوری در مقیاس آزمایشی (جداسازی و کنسانتره به میزان30 تا 70درصد از کانسنگ براساس نتایج آنالیز) است. زیرا می‌توان با تکیه بر اقتصاد مقاومتی و بیانات رهبر معظم انقلاب با شناسایی نقاط ظرفیت‌دار معدنی، به اقتصاد کشور و بهبود وضعیت بخش معدن در کوتاه‌مدت کمک کرد.
به گفته وی بودجه و سرمایه مورد نیاز پروژه از سوی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی تامین و با هزینه کم این پروژه راه‌اندازی شده است. همچنین یکی از دستاوردهای مهم طرح عناصر نادر خاکی نیاز نداشتن به کشورهای خارجی برای آنالیز نمونه‌هاست. چراکه در گذشته برای آنالیز این عناصر باید آنها را به دیگر کشورها ارسال می‌کردیم اما هم‌اکنون می‌توانیم با همکاری مشاوران داخلی و خارجی آنالیز عناصر نادرخاکی را انجام دهیم.
ویسه ادامه داد: یکی از اقدامات مثبتی که سازمان زمین‌شناسی در چند سال گذشته و زمان تحریم انجام داد، تهیه تجهیزات و برخی فناوری‌ها برای آنالیز عناصر نادر خاکی بود که هم‌اکنون در مرکز پژوهش‌های سازمان زمین‌شناسی قرار دارند و می‌توان با استفاده از آنها به نتیجه رسیده و آنالیز عناصر را به صورت دقیق و صحیح انجام داد. البته این آنالیز تنها به عناصر نادر خاکی محدود نشده و می‌توانیم عناصر راهبردی را در داخل کشور با خطای تشخیص بسیار پایین و دقت بالا پالایش کنیم.

عناصر نادر خاکی و در صنایع پاک
ارزش بالای عناصر نادر خاکی به حدی است که با سرمایه‌گذاری روی آنها می‌توان ضمن تامین نیاز صنایع داخلی، به ارزش‌افزوده حاصل از فروش آن رسید. یکی از کاربردهای اصلی عناصر نادر خاکی صنایع «های‌تک» است که کشورهای توسعه یافته را بر آن داشته تا در زمینه این عناصر سرمایه‌گذاری کرده و نیازهای خود را تامین کنند.
مدیرکل نظارت و ارزیابی سازمان زمین‌شناسی درباره پروژه عناصر نادر خاکی و اهمیت آن در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: عناصر نادر خاکی ارزش‌افزوده بسیار بالایی دارند و کشورهای پیشرفته و صنعتی روی این عناصر در حال سرمایه‌گذاری هستند و این موضوع به دلیل اهمیت داشتن این مواد معدنی است زیرا یک کیلوگرم از این مواد شاید با ده‌ها تن فولاد یا مس برابری کند. از طرفی مسائل و آلودگی‌های حاصل از آنها برای محیط‌زیست در مقایسه با دیگر مواد معدنی بسیار کمتر است. به دلیل کاربردی بودن این عناصر در صنایع «های‌تک» و «صنایع پاک»، امروز در جهان شاهد سرمایه‌گذاری روی این عناصر هستیم.
محمد رضا هزاره یکی از چالش‌ها و مشکلات تولید عناصر نادرخاکی را به نوعی انحصاری دانستن آن از سوی چین دانست و افزود: چین تنها تولیدکننده عناصر نادرخاکی بوده و بیش از 90درصد تولید جهانی این عناصر را به خود اختصاص می‌دهد. بحران موضوع انحصاری بودن این مواد در سال 2013م دیده شد که چین با داشتن و تولید این عناصر از فروش محصولات خود به کشورهای اروپایی خودداری کرد و سبب افزایش قیمت آن تا 10 برابر شد. این ماجرا سبب شد تا کشورهای اروپایی و امریکایی به دنبال جایگزینی برای این عناصر باشند.

بخشی از تجهیزات موجود است
به گفته هزاره فراوانی عناصر نادرخاکی در زمین بسیار است و در پوسته زمین همان اندازه که کانی مس یافت می‌شود عناصر نادر خاکی نیز وجود دارد اما به دلیل نداشتن شناخت از روش‌های شناسایی و آزمایشگاهی آن، تاکنون از آنها بهره‌برداری نشده است. در ایران نیز بحث اصلی شناخت این مواد معدنی است که ذخایر فراوانی دارد و باید 3 مرحله اصلی یعنی شناسایی، استخراج و در آخر فرآوری و افزایش خلوص در برنامه کاری قرار گیرد. البته برای فرآوری و تولید محصول نهایی این کانی، تجهیزات و فناوری‌های آن تنها در اختیار چین کشور بوده و محدود است.
مدیرکل نظارت و ارزیابی سازمان زمین‌شناسی عنوان کرد: در حال حاضر تنها بخشی از تجهیزات مورد نیاز برای فرآوری عناصر نادرخاکی در کشور وجود دارد و فناوری‌های مورد نیاز برای تولید محصول نهایی این محصول در اختیار کشورهای چین، ژاپن، ایالات متحده امریکا و آلمان است.
وی به پروژه عناصر نادر خاکی ایران نیز اشاره کرد و گفت: هم‌اکنون در ایران پروژه عناصر نادر خاکی در حال اجراست و سازمان زمین‌شناسی در 2 فاز اکتشاف و فرآوری وارد عمل شده است. در فاز اکتشاف محیط‌های مناسب برای تشکیل این کانسارها در کشور شناسایی شده و فاز فرآوری این عناصر نیز در مقیاس آزمایشگاهی انجام می‌شود.

جهت دریافت آخرین اخبار از طریق تلگرام به کانال اختصاصی عصراعتبار (http://telegram.me/asretebar) بپیوندید. برای دریافت آخرین نسخه از نرم افزار تلگرام اینجا ر ا کلیک کنید.